Laag boven het podium hangt een reusachtige bagel met een vierkant gat. Links zien wij het bureau van een jonge, ambitieuze architect, rechts zit het orkest. Voor en half onder de bagel verschijnt een zangeres in traditionele Chinese kledij. Zij zingt de architect compleet van zijn sokken, en het duo eindigt in bed.

De verschijning van Qin Mulan, gezongen en geacteerd door de Chinese sopraan Hē Yí, is het hoogtepunt van As Big as the Sky, een nieuwe opera van componist Arnoud Noordegraaf en librettist Adrian Hornsby, die donderdag zijn wereldpremière beleefde tijdens het Holland Festival in het Muziekgebouw aan het IJ in Amsterdam. Hē schakelt moeiteloos tussen Westerse en Chinese operazang, en haar stem heerst in alle registers.

As Big as the Sky gaat over de clash tussen West en Oost in het moderne China. De kiem voor de opera werd gelegd toen Noordegraaf dat land bezocht om met eigen ogen de koortsachtige bouwactiviteiten voor de Olympische Spelen van 2008 te aanschouwen. Via de Nederlandse architect Neville Mars leerde hij daar Adrian Hornsby kennen. Samen met Hornsby maakte Noordegraaf eerst A.M. (2011) en UrWald (2013), tweemaal muziektheater waarin ook film een prominente rol speelde. In As Big as the Sky is dat niet anders.

De kern van de opera is een spel met het begrip authenticiteit. Self-made miljardair Wu Cai, een fraai screen-only rolletje van het wereldberoemde enfant terrible Ai Weiwei, heeft de Europese architect Sem Aers (bariton Martijn Cornet) opdracht gegeven een reusachtige koepel te bouwen over Cai’s geboortedorp op het platteland. Een gat in het dak van de koepel moet zorgen voor een camera obscura-effect: de hemel zal op zijn kop over het dorp worden geprojecteerd.

Ai Weiwei ontwierp ook de bagel, die de koepel symboliseert. Hij is afgeleid van oeroude Chinese beeldjes van jade: de ronde vorm staat voor de lucht, het vierkante gat voor de aarde. Aers gaat spoedig kopje onder in de megaklus. Tot zijn afschuw laat Wu het complete dorp afbreken, om het daarna weer op te bouwen in ‘authentieke’ Chinese stijl. Maar de Europese bazen van de architect bevelen hem via Skype alle medewerking te verlenen.

Wu’s geld willen zij niet laten lopen. Ook de dorpelingen zijn materialisten. Hun ‘nieuwszanger’ Mr. Luo (tenor Zhang Bo) verheugt zich bij voorbaat op zijn nieuwe huis met wc en tegelvloer, en om straks in het ‘nieuw-oud’ opgetrokken dorp ‘zichzelf’ te spelen voor toeristen. Alleen de 99-jarige Vrouw Wang weigert haar huis op te geven. Haar verzet haalt de internationale media, waarna de bouw van de koepel wordt stilgelegd. Qin Mulan verlaat dan haar nieuwe geliefde; ook zij blijkt vooral tuk op roem en geld.

Zij keert pas terug nadat Vrouw Wang is overleden, en de koepel alsnog wordt afgebouwd. Maar Aers is dan al blijvend gedegradeerd tot een toeschouwer aan de zijlijn. Tegen het einde kijkt hij verslagen en op grote afstand toe hoe zijn voormalige geliefde Qin het bouwwerk al zingend inwijdt.

Er is heel veel te zien en te beleven in As Big as the Sky. Misschien wel teveel. Mij deed Sem Aers meteen denken aan Rem Koolhaas – tussen beide namen zit tenslotte verdacht weinig licht. Chinese critici zien in Koolhaas’ geknakte wolkenkrabber (2004-2012) voor de staatstelevisie in Beijing – ook met een gat erin – een vernederende toespeling op het vrouwelijk geslachtsdeel. En de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar Zachary Formwalt toont in zijn video Unsupported Transit (2011) Koolhaas’ even kolossale effectenbeurs in Shenzhen als totalitaire architectuur voor een totalitair regime.

Maar dat blijkt helemaal niet Noordegraafs bedoeling. Aers is geïnspireerd op Ibsens Bouwmeester Solness, vertelt de componist in een interview in het programma bij de opera. Koolhaas heeft zelfs adviezen gegeven voor As Big as the Sky.

In de opera buitelen de ideeën en impressies over elkaar heen. Noordegraaf en Hornsby raken heel veel aan, en droppen het net zo gemakkelijk. Voor het Skype-overleg dragen acteurs grote beeldschermen ten tonele, van waaraf even zovele dwingelanden Aers bespringen met hun orders en opinies. Vertwijfeld duikt de architect uiteindelijk weg achter zijn bureau. Een mooie scène, maar de schermen keren niet meer terug. Wat wellicht de allermooiste scène had kunnen zijn, ontbreekt nu juist weer: de dorpelingen, die ‘zichzelf’ spelen voor toeristen.

En wat doet die journaliste toch in deze voorstelling, overigens met verve vertolkt door mezzosopraan Merlijn Runia? Vooral deze Kathy en Sem Aers weten als karakters nauwelijks onder de bagel en de ideeën-tsunami uit te kruipen. Iets vergelijkbaars is aan de hand met de muziek, schitterend gespeeld door het Asko|Schönberg Ensemble. Ook daarvan maakte Noordegraaf een complexe cocktail. Oud en nieuw, Chinees en westers, citaten uit Wagner en Kunqu-opera, geluiden van de bouwplaats – het zit er allemaal in. Wanneer de musici alleen aan het woord zijn, pakt dat prachtig uit. Minder overtuigend is de compositie waar die de zangers ondersteunt.

As Big as the Sky is vaak geestig: de zingende dorpsheraut, Qin Mulan die haar liefdesavontuur meteen twittert aan haar fans, Sem Aers die in een kimono traditionele Chinese opera imiteert. En constantes zijn er ook: stills van megalomane Chinese bouwprojecten, geprojecteerd op de bagel, lijken weg te vloeien in het vierkante gat – een prachtig beeld.

Het glas mag dan overvol zijn, je krijgt er wel een kick van.

Foto: Ada Nieuwendijk