Je kunt, als ‘geëngageerd cabaretière’ je oudejaarsconference beginnen met een vlammend betoog tegen het zwart-witdenken in de samenleving. Claudia de Breij komt op als een enorme pandabeer, stuitert heppiedepeppie over het toneel en maakt met een aantal grappen hetzelfde statement. En introduceert het luie beest als levend bewijs van alle goede bedoelingen van de mens die de aarde wil redden.

Kijk, dan heb je op de oliebollenavond de lach en de sfeer al in de eerste minuten soepel de zaal en de huiskamer ingeloodst en heb je een betonnen fundament gelegd voor de komende anderhalf uur. De Breij loopt zich warm voor dé Oudejaarsconference op 31 december. Dé Oudejaarsconference wordt op oudejaarsavond door de NPO rechtsreeks uitgezonden vanuit de reeds geheel uitverkochte Koninklijke Schouwburg Den Haag en eindigt even voor twaalf uur.

In 2016 liet De Breij al zien en horen dat ze de ziel van een oudejaarsconference uitstekend had doorgrond. Aha-erlebnissen oproepen, gebeurtenissen van het afgelopen jaar duiden en relativeren met humor, een stevige mening verpakken in een vrolijk betoog, grappen met hele scherpe randen, uithalen naar links en naar rechts, ego’s zacht maar meedogenloos onderuit schoffelen, oprechte boosheid ventileren én gebruikmaken van de geest van de avond door emoties op te roepen. En aan het slot iedereen een positief duwtje in de rug geven, het nieuwe jaar in. Het was een schitterend ouwejaarsdebuut.

2019 was een prachtjaar voor haar tweede krachtproef. Democratieën staan in vuur en vlam en het jaar zat overvol met – voornamelijk binnenlandse – treurigheid, incompetentie, hypocrisie, lachwekkende gebeurtenissen en schandalen. Boeren die zich vergelijken met vervolgde joden, stikstof, Pauline Krikke en de Haagse vreugdevuren, Brexit, belastingdienst, honderd jaar vrouwenkiesrecht, cultuurchristenen, de Nashvilleverklaring en Kees van der Staaij, Maarten van der Weijde, Songfestival, het opgestapte huisjesmelkerskamerlid Wybren van Haga, vrouwenvoetbal, Ajax. Alles komt voorbij en is slim en feestelijk verpakt.

De politiek en de spelletjes die daarin worden gespeeld lopen als een rode draad door het hele programma in de vorm van een verhaal over de gemeenteraadsverkiezingen die ze als kind meemaakte in haar eigen dorp Hagestein. Haar vader was kandidaats-raadslid, zij probeerde hem te helpen, maar begreep nog niet helemaal wat democratie betekende. Maar de lijm tussen alle onderdelen is ‘Verandering’. Alles verandert, er is geen ontkomen aan. Angst voor veranderingen is er altijd geweest. Maar veranderen móet. Daar heb je voorhoedes voor nodig, mensen die verschrikkelijk irritant gevonden worden en dat ook durven zijn. Die weten dat je pas wint als je eerst een goed verliezer kunt zijn. Verliezen maakt je ziel zacht en je hart groot.

Op de achterhoede kunnen we niet meer wachten, die waggelt er nog wat achteraan en verliest – met woordvoerders als Johan Derksen – elke betekenis. Ze worden getroost met een lied: ‘Hef het glas op de verliezers en proost op wat ooit was’. Muzikaal zit het helemaal snor met een trio onder leiding van Sander Geboers. De liedjes in zowel klassieke kleinkunststijl als in hedendaagse rap zijn fijne aanvullingen.

2019 bood vele gelegenheden voor de cabaretière om er de vloer mee aan te vegen. Ze doet het met de zachte bezem. Dat is op een Oudejaarsavond de meest effectieve. Wat ertoe deed en de gemoederen bezighield heeft een plek gekregen. Of plekje in de vorm van een achteloze grap, een oneliner, effe een imitatie van een bekende stem of een vileine vraag. Daartussendoor brandt ze liefdevol een kaarsje voor Martine Bijl.

Zo brengt ze een fraai, humoristisch en compleet beeld van het jaar. De afwisselingen en omschakelingen geven het programma heel veel kleur en lucht. Vooral in de tweede helft ervan. Vergelijken is eigenlijk flauwekul, maar misschien zat haar Oudejaars 2016 net iets meer solide in elkaar. Het zal wel. Ook deze Oudejaars 2019 hoort met die van onder meer Herman Finkers in 2015 en haar eigen eersteling thuis in de top vijf van de afgelopen twintig jaar.

Vele jaren was de vraag ‘Freek of Youp?’ als het tegen oudjaar liep en we wilden weten wie de oudejaarsconferencier van dienst was. Alles verandert; Misschien wordt de vraag wel ‘Claudia of iemand anders?’

Foto: Hans Peter van Velthoven