Theaterkrant - Het grootste theaterplatform van Nederland
A play within a play, zoals Shakespeare precies vierhonderd jaar geleden al claimde, gaat nooit alleen over toneel. In Opening Night, Ivo van Hoves vijfde musicalregie, deze keer gebaseerd op John Cassavetes’ film (1977) en zijn eigen theaterbewerking bij het toenmalige Toneelgroep Amsterdam (2006), is het niet anders. In samenwerking met muzikale alleskunner Rufus Wainwright is het een mooie musical, een die met het tarten van enkele musicalconventies ongetwijfeld tot discussie leidt.
Een book musical biedt vaak entertainment, met een eenduidig verhaal, een helder begin, midden en eind, en songs met vaste typeringen (van een I wish-song tot een finale) die bijdragen aan ontwikkeling van personage en verhaal. Opening Night heeft de elementen. Het biedt entertainment. Maar in een bewust geserreerde vorm. Een choreografie zonder dans, een beperkt aantal ensemble-nummers, geen grootscheepse decorwissels. En, door het gebruik van livestreambeelden op groot scherm (inmiddels handelsmerk van Van Hove en ontwerper Jan Versweyveld): met acteren waarbij de spelers niet groots hoeven uit te halen om ook de achterste rijen te bereiken.
Sheridan Smith als Myrtle, de actrice waar het stuk om draait, bespeelt podium en doek met even groot gemak. Levensgroot wordt nog zichtbaarder welke intensiteit uitgaat van dat ingehouden acteren. Rug naar de zaal, een oogopslag, een blik in de spiegel die via technische trucs ons recht aankijkt. En dan de explosie in Wainwrights key-song waarmee Smith alias Myrtle als wervelwind over het toneel gaat: ‘You got to make magic, magic out of tragic.’
Het verhaal draait om Myrtle Gordon, actrice van in de veertig. Slechts dagen verwijderd van de première van het stuk ‘The Second Woman’ worstelt ze zich door de try-outs met groeiende ergernis over haar personage Virginia. Haar tegenspeler is haar ex-geliefde Maurice (Benjamin Walker). De relatie die Myrtle en Maurice moeten spelen verloopt net zo moeizaam als de relatie die ze als acteurs hebben.
Als Myrtle bij het verlaten van het theater de jonge fan Nancy voor haar ogen ziet verongelukken beginnen de problemen. Nancy (bijna esoterisch gespeeld door Shira Haas) keert na haar dood terug in Myrtles verbeelding. Ze spookt door haar hoofd en banjert door haar leven en wordt de verpersoonlijking van Myrtles angst haar jeugd te verliezen.
Maar het gaat niet alleen over die angst. Geleidelijk verzet Myrtle zich steeds heviger tegen haar personage. ‘Wie is die vrouw?’ wordt haar mantra van groeiend ongenoegen en Smith speelt haar met mengsel van humor en tragedie. Ze rebelleert tegen tegenspeler Maurice die gefrustreerd reageert. Tegen regisseur Manny (een wat onhandig spelende Hadley Fraser), die grip probeert te houden op zijn naar de drank grijpende diva, maar clueless lijkt in het begrijpen van vrouwen. Inclusief zijn eigen vrouw.
Voormalig actrice Dorothee (een mooie rol van Amy Lennox) geeft met nuchter commentaar tegenkleur aan de veelheid aan drama, maar bezingt tegelijk haar eigen drama over een kleurloos huwelijk in een prachtig nummer ‘Married’. Het mooiste nummer is ‘Talk to me’ waarin Myrtle en Maurice, Manny en Dorothee in gelijk gezongen en door elkaar verweven dialogen, elk hun hartekreet slaken. En die is identiek: praat met mij – maar wie luistert? Producent David (John Marquez), zichtbaar verliefd op de ster, manoeuvreert goedbedoelend tussen de partijen, in pogingen zijn ster te beschermen.
Maar de sterkste rol naast Sheridan Smith is voor Nicola Hughes als schrijfster van het stuk Sarah Goode. Met verbeten gezicht en ingehouden razernij moet ze toezien hoe Myrtle haar stuk belachelijk maakt. De vrouwen botsen. Maar ze vinden elkaar als het besef indaalt dat verlies van jeugd voor iedereen onvermijdelijk is – en vrouwen daar in onze samenleving het meest onder lijden. ‘Makes one wonder’ zingen ze en de regie toont hier twee strongheaded women met dat ingedaalde besef in bijna vol licht en een moment van stilte. De expliciete toevoeging dat het om een vrouw in mennopauze gaat is eigenlijk niet relevant.
Van Hove en Versweyveld kiezen voor een open toneel, waar backstage zichtbaar overloopt in frontstage, het theater, de woonkamer van de ster of de straat. In theater van Van Hove is dat niet nieuw – maar de musicals op West End kennen hun eigen wetten. De voorstelling vraagt van de toeschouwer een beetje meer inspanning. Wanneer spreekt de actrice die wij zien (de geweldige Smith) als actrice Myrtle, wanneer als personage Victoria? En wanneer horen we de makers, die via die verschillende werkelijkheden ons iets willen zeggen?
Wij, toeschouwers, kijken naar acteurs en actrices die acteurs en actrices spelen die toewerken naar een openingsavond. We kijken naar gesprekken over theater. En naar een heldin in haar eigen drama, middelpunt en katalysator. Maar meer nog: naar mensen en het verlangen naar liefde. Naar jeugd en worsteling met ouder worden. Naar acceptatie en afwijzing. Naar menselijke onzekerheden. Naar.. het leven.
Theater over theater gaat nooit alleen over theater. Het leven, met alle pieken en dalen, is onontkoombaar. Het ligt besloten in Cassavetes’ film en zit in de kern van de musicalbewerking van Van Hove. De songs van Wainwright illustreren, meer dan dat ze de handeling voorthelpen, met vergelijkbare intensiteit. Als de twee hoofdrolspelers Myrtle en Maurice tot hun slotconclusie komen zien we Smith en Walker als de sterke acteurs die ze zijn. Alleen op toneel, zonder verdere opsmuk. Voor deze theaterliefhebber had het daar mogen eindigen. Maar dat was waarschijnlijk voor de West End-musicalfan een te kale afsluiting geweest.
Foto’s: Jan Versweyveld
Naar Opening Night gaan kijken, is volop genieten van spetterend theater dat over zichzelf twijfelt. Plezierig genot is wat de spelers van DE HOE de toeschouwers bezorgen, in hun zoeken naar overdadige waarachtigheid in de liefde, naar intense waarachtigheid in het theater. (meer…)
De voorstelling God 99 is geënt op het werk van de Iraakse schrijver Hassan Blasim. Theatermaker Enkidu Khaled brengt de bizarre verhalen uit Blasims eerste boek tot leven en verweeft ze in een beeldende theatrale setting, waarin hij ook de schrijver portretteert. (meer…)
Koen van Dijk, voormalig artistiek directeur van muziektheaterlaboratrium M-Lab, schrijft, regisseert en vertaalt musicals. In een reeks columns geeft hij de komende weken een introductie op zijn geliefde genre. Vandaag: Over de opening. (meer…)
Na een geslaagde productie van Sweeney Todd in 2014 schiet de Nederlandse Reisopera opnieuw in de roos met een musical van Stephen Sondheim, A Little Night Music. Alles is goed aan deze voorstelling: een voortreffelijke zangerscast, schitterende decors en dito kostuums, kostelijke enscenering en een uitstekend spelend Gelders Orkest onder leiding van Ryan Bancroft. Regisseur Zack Winokur buit de mogelijkheden van het cynisch-humoristische libretto van Sondheim slim uit en krijgt de lachers geregeld op zijn hand. (meer…)
Zijn heupen zitten net zo los als die van John Travolta in de filmhit Saturday night fever uit 1977. De Italiaanse Tony Manero uit Brooklyn draait en wiegt ermee. Hij kantelt en wentelt ze. En maakt de meisjes op zaterdagavond in de 2001 Odyssey helemaal gek – allemaal willen ze met hem dansen. Niet dat […]
Ik blijf het jammer vinden dat Ivo ervoor kiest om met zijn musicals vaak uit Nederland weg te blijven. Jesus Christ Superstar toont aan dat Nederland klaar is voor een musical die zichzelf en de vorm serieus neemt maar toch kiest Ivo ervoor om zijn nieuwe werk zoals Lazarus en Opening Night in het buitenland te ontwikkelen. Dat heeft natuurlijk de onderliggende reden dat het klimaat er in London en New York beter naar is, dat musical daar ook als Kunst met de grote K gezien wordt (denk aan de musicals Standing at the Sky’s Edge en London Road die zouden in Nederland niet eens uit de pitchfase komen). Maar je zou toch zeggen dat Ivo genoeg gewicht draagt om die in de strijd te leggen voor een unieke Nederlandse musical. Vooral als die bijtijds door momenten in ‘Mijn Lieve Gunsteling’ en ‘Kleine Zielen’ al om de hoek komen kijken. Ik hoop dat Ivo net als Servé Hermans de stoute schoenen aantrekt om in Nederland nieuw werk te maken.
Als Servé Hermans het talent van Ivo van Hove had en de daaruit voortvloeiende kansen om producties te maken die meteen een plek vonden op de West End of Broadway zou hij ook meteen dit onderontwikkelde, bange, platte musicalklimaat verlaten, neem ik aan. Ik vind het ook jammer dat Jaap van Zweden niet de plaatselijke harmonie hier in het dorp dirigeert, maar zo gaan die dingen.
Beste Lou, dank voor je reactie en altijd fijn om van mensen met die zelfde passie voor theater reacties te lezen. Maar ik denk dat het niet zozeer Ivo van Hove is die ervoor kiest om doelbewust uit Nederland weg te blijven met zijn musical-projecten, maar: hij wordt ook gewoon gevraagd door producenten buiten Nederland. Of vindt gehoor voor zijn plannen. (Daarom was het ook zo fijn dat een producent als Albert Verlinde samen met Senf Theaterpartners en Jacco Kaasschieter Jesus Christ Superstar produceerden.) Ons taalgebied is zo veel kleiner en levert ook zijn beperkingen; en dat geldt ook voor de budgetten. Musicals zijn financiele uitdagingen.
Het is natuurlijk ook gewoon eervol als je in beide mekka’s van de musical (Broadway en West End) iets voor publiek mag maken. En ik sluit me bij je aan, hoor. Ik hoop dat Albert Verlinde c.s. het aandurven om bv West Side Story, de in covid jaren te kort op Broadway te ziene maar geweldige musical hier te laten maken door Ivo en de zijnen. Of Opening Night. Wie weet, lezen ze onze gedachten-uitwisseling en brengen wij hen op een idee.