Wat gebeurt er met Hamlets even radeloze als woedende ‘To be or not to be’-monoloog als je hem losrukt uit de context van het stuk en hem tot een autonome tekst maakt? Als er geen door zijn oom vermoorde vader meer is en geen hertrouwde moeder. Wat hou je dan over?

In de eerste plaats een ziedende aanklacht tegen de verrotte wereld waarin we leven, een wereld waarin wordt onderdrukt en uitgebuit en waar mensen bovenal onbeschoft en arrogant zijn. Waarna dan de hamvraag volgt: wat doe je daar tegen? Eruit stappen is ook zo wat. Wat wacht ons in ‘dat onontdekte land waaruit een reiziger nooit weerkeert’? Lafaards zijn we, piekerende dwaallichten die krachteloos ons wrede lot ondergaan.

Zo eenduidig laat performancekunstenaar Sieger Baljon het in Zijn (2B/not2B) niet worden. Voor Baljon is een tekst veel meer dan alleen zijn eventuele betekenis. Woorden zijn vooral ook klank, ritme en muziek, je kan ze vervormen, ze laten werken als een mantra. In zijn solo laat hij dadaïstische principes los op Shakespeare en het resultaat is verbluffend.

Handenwrijvend staat hij bij aanvang op het voorpodium, gevangen in een bundel licht. Vale legerbroek, ontbloot bovenlijf, imposante baard. Onbestemde klanken verlaten zijn keel. Na een donkerslag schuift het dak open, wordt de hemel zichtbaar en mengt het theaterlicht zich met het licht van een vroege zomeravond.

‘To be or not to be’ klinkt, maar vraag niet hoe. Het is alsof de woorden hem van gene zijde worden ingefluisterd en via zijn stem tot ons komen. Hij proeft ze, lijkt zelf af en toe verbaasd over de klanken die hij voortbrengt. Zijn lichaam maakt soms spastische bewegingen, frases worden herhaald, woorden verhaspeld. Gaandeweg lijkt hij in trance te geraken, als een sjamaan die contact gemaakt heeft met de wereld der geesten. Het ene moment komen rauwe klanken diep uit zijn onderbuik, even later klinkt het lieflijk ‘O-phe-li-a’. Want zij is er natuurlijk ook nog. Ergens.

We zijn getuige van een ritueel, een ritueel dat eindigt in een ritmisch stampen op de vloer. Voorlopig. Want de performance bestaat uit twee delen. In dat vervolg onderzoekt Baljon de betekenis van Hamlets monoloog voor het heden, in een rijke poëtische tekst vol prachtige, mysterieuze zinnen. ‘Slaap als punt achter het drama/ dit opengescheurde sidderend hart/ die duizend zeer natuurlijke aardbevingen in onze bedrading/ als erfenis door ons vlees geweven.’ Hier klinkt de echo van Shakespeare maar ook onmiskenbaar de stem van Baljon zelf.

Voor dit tweede deel van Zijn (2B/not2B) beweegt hij zich door de hele zaal. De nadruk komt daardoor ook wat minder te liggen op de rijkdom van de taal, hij zet andere middelen in. De liftschacht wordt gebruikt als percussie-instrument, de ruwe muur als klimwand. Het maakt de performance rijker maar ook minder intens. Alsof we even op adem mogen komen na dat overrompelende begin.

Foto: Niels Knelis Meijer