Zij is de geest van de zee en vooral de godin van de verzoening: Yemandja, vertolkt door de fenomenale Afrikaanse zangeres Angélique Kidjo. Zij heeft ook de oceaan zo breed gemaakt, dat werelden elkaar nooit meer kunnen ontmoeten.

In de muziektheatervoorstelling Yemandja ontmoeten de gruwelijke, wrede wereld van de slavernij én de helende kracht van innerlijke zuiverheid elkaar. En de afstand over de oceanen is de afstand tussen West-Afrika en Brazilië, ofwel de weg overzee die tot slaaf gemaakten moeten afleggen van Afrika naar de Braziliaanse plantages.

De voorstelling speelt op het Holland Festival, waarvan zangeres Angélique Kidjo associate artist is. Door omstandigheden is de container, die in mei al verscheept moest worden uit de VS, niet op tijd in Amsterdam aangekomen; verzending van hulpgoederen aan Oekraïne kreeg voorrang. Hierdoor ontbreekt het decor van kunstenaar Kerry James Marshall en moest voor de kostuums een tussenoplossing worden verzorgd.

Wel zijn de videoprojecties van eindeloze oceanen, bruisende golven, een Afrikaanse boom in een geel landschap, de gouden kleur van de opkomende en ondergaande zon te zien, ontworpen door Rasean Davonte Johnson. Het is knap dat ondanks deze hindernis de voorstelling doorgang kon vinden, vrijwel zonder enig artistiek nadeel. Het drama en de kracht van lied en muziek, van Kidjo zelf en componist Jean Hebrail, hebben niets aan betekenis verloren.

Theatraal drama is een essentieel onderdeel van Yemandja. Plaats van handeling is een niet nader benoemd dorp in West-Afrika waar een Braziliaanse slavenhandelaar, mr. DeSalta, op even slinkse als genadeloze wijze mensen gevangen neemt, tot slaaf maakt en vermoordt als zij zich niet aan de door de machthebbers opgelegde regels houden. De jonge Afrikaanse vrouw Omolola raakt uit woede en wrok in heftige strijd met de handelaar. Haar grootste dilemma vormt haar liefde voor zijn zoon Olajuwon. Uiteindelijk verlooft het stel zich. Deze onmogelijke liefde, deze Romeo en Julia-achtige innerlijke tweestrijd, vormt het hart van de voorstelling en de drijvende kracht ervan.

Briana Brooks in de rol van Omolola draagt de handeling in een ongekende tour de force. In een intrigerende reeks van verwikkelingen laten zij en haar medespelers (ouders, een Afrikaanse priester en slachtoffers van de slavernij waarbij zelfs een dode valt) de gruwel van de slavernij zien. Handelaar DeSalta (John Carlin) doet zich voor als een vriend van de Afrikaanse tot slaaf gemaakten, hij wil hen ‘verheffen’, maar dan dienen ze wel in de God van het christendom te geloven en niet in hun eigen ‘heidense hekserij’.

Een boze rol vertegenwoordigt ook Generaal Loko, die samenspant met DeSalta. Er ontstaat een hevig gevecht, waarvan Omolola het middelpunt vormt. Zij probeert vergeefs te ontsnappen, totdat de goede geest Yemandja ingrijpt. Zij is de schutsengel van de emotioneel verscheurde Omolola.

Al die lijnen zijn bij regisseur Cheryl Lynn Bruce en choreograaf Beatrice Capote in goede handen. Op de bezielende kracht van de muziek en met strakke, scherpe beeldtaal van de enscenering krijgt de innerlijke strijd die Omolola voert grote geladenheid.

In de poëtische teksten van Naïma Hebrail Kidjo spelen ‘heling’, ‘verzoening’ en ook ‘aanvaarding’ een grote rol. Misschien is de roep van Angélique Kidjo in de rol van Yemandja om verwoestende woede om te zetten in scheppend begrip vaak net iets te positief in de entourage van de keiharde slavernij, het is óók een visie die gezien en verteld mag worden.

Het dilemma van Omolola is er beslist niet minder om, integendeel. Het maakt haar karakter krachtig en haar handeling invoelbaar. ‘Al verlaat je Afrika, Afrika verlaat je nooit,’ zingt Kidjo als ‘Queen of African Music’ aan het slot, ook al strekt zich een onmetelijk brede oceaan uit tussen West-Afrika en Brazilië. Deze paradox is prachtig. In de beeldtaal van de installatie op het achterdoek krijgt Afrika verleidelijke, bijna gouden kleuren. De geweldige muziek, waarin jazz en traditionele Afrikaanse ritmen overheersen, maakt Yemandja tot een knappe, grootste prestatie.

Foto: Doug Mason