Het tegendraadse Opera Forward Festival 2022 van De Nationale Opera is weer bijna afgelopen. Het waren ook nu interessante en spannende voorstellingen, soms erg somber. In de nieuwe opera Eurydice – die liebenden, blind van Manfred Trojahn kwam Eurydice sterker dan Orpheus aan het woord, maar zij had het wel steeds over haar verlangen naar de dood. Nog somberder was Denis & Katya van Philip Venables: twee jonge mensen van vijftien jaar sluiten zich op, schieten vanuit de ramen op de buren en de politie en ten slotte op elkaar. Bijna toevallig worden ze als gestorven koppel via internet wereldberoemd.
Daartegenover is de laatste voorstelling van het festival een wonder van levenslust en aanstekelijke vrolijkheid, zij het ook steeds tegen de achtergrond van de dood. Je kunt I Have Missed You Forever (mooie zin, het blijft onduidelijk wat het betekent) zien als een theatrale uitbeelding van een drieluik van Jeroen Bosch, waarin wordt gedanst en getreurd door mensen van over de hele wereld, met verschillende kleuren, achtergronden en genderidentiteiten.
Het is een collectief werkstuk geworden waarin twintig fantastische jonge performers allemaal op verschillende manieren, maar steeds op hoog niveau bijdragen: door te zingen, muziek te maken of zelfs door alleen maar aanwezig te zijn in een immense dodendans, een optocht die doet denken aan de vrolijke manier waarop in Mexico met de dood wordt omgegaan.
De Amsterdamse stadsschouwburg (nu: ITA, maar daar wen ik nog altijd niet aan) ken ik al zeventig jaar, maar ik heb hem in de verste verte nog nooit zo gebruikt zien worden. De zaal is leeggeruimd en de stoelen zijn vervangen door een landschap van houten planken, traptreden en glooiende vlakken (ontwerp: Eddy van der Laan van Atelier Clement). Daar blijken werelden onder schuil te gaan, een onderwereld waar personages met hondenmaskers uit tevoorschijn komen, er wordt ook vruchtbare aarde opgegraven die in glazen potjes wordt uitgedeeld.
De muzikanten maken schetterende en toch melancholieke muziek, vaak met trompetten of een tuba. De spelers zijn oorspronkelijk allemaal gemaskerd, met maskers hoog op hun hoofd: behalve hondenmaskers zijn er veel doodshoofden, monsters of groteske clowns (ontwerp maskers: Carmen Schabracq).
Langzamerhand maken de zangers zich los uit de groep en betreuren het verlies van geliefdes, het ouder worden, de naderende dood. Maar het collectief neemt het steeds weer over in aanstekelijke vrolijkheid en vormt telkens weer een optocht, naar waarheen? Nergens heen, de optocht zelf is het leven, in al zijn veelkleurigheid, in velerlei betekenis wat betreft afkomst, gender en artistieke inspiratie.
De muzikale leiding is in de beweeglijke handen van Manoj Kamps. Als ‘queer individu van kleur’ zegt Kamps zich thuis te voelen in deze ‘nieuwe meerstemmigheid’, net als regisseur Lisenka Heijboek Castañón die zegt dat het leven ‘vaak saai was in je eentje’ en dat er nog ‘vele verhalen klaar liggen om verteld te worden’.
De Nationale Opera heeft besloten elk jaar ruimte in het programma te scheppen voor mensen die op ‘andere, nieuwe, experimentele manieren een maakproces aanvliegen’. Met I Have Missed You Forever is dat streven uitstekend geslaagd: om een plek te creëren ‘waar dromen en nachtmerries vlak naast elkaar liggen’. Je zou het ook zo kunnen zeggen: het is alsof we alles wat er vroeger is gebeurd, nu gebeurt en wat nog komen zal, in één keer onder ogen krijgen.
Dat is verwarrend, uitputtend, maar ook spannend en opwindend. O ja, één minpuntje: de boventitels zijn bijna onleesbaar klein en leiden daardoor alleen maar af van het feestelijke gebeuren in de zaal.
Foto: Bart Grietens
