De drie bijdragen aan de Virtual Residencies van de Nederlandse Dansdagen 2023 konden onderling niet verschillender zijn. Terwijl Vlad Detiuchenko komt met een urgent dansverslag vanuit oorlogsgebied brengt Charlotte Goesaert een rafelig egodocument. Olympia Kotopoulos en Veerle Van Overloop nodigen hun publiek uit om als medeschepper aan de slag te gaan met een digitaal archief.

Rhythms of Resilience
In 2018 startten de Nederlandse Dansdagen met Virtual Residencies, waarin makers op uitnodiging de mogelijkheden van co-creatie op afstand onderzochten, gebruik makend van digitale media. Twee jaar later transformeerde het samenwerken op afstand, door toedoen van covid, razendsnel van theoretisch onderzoeksobject naar praktische noodzaak. Een vergelijkbare urgentie bestaat sinds februari 2022 in oorlogsgebied Oekraïne. Na de Russische inval vluchtte danser Vlad Detiuchenko (Korzo) naar Nederland, waar hij zich aansloot bij het United Ukranian Ballet. In de dansfilm Rhythms of Resilience laat Detiuchenko zien hoe het zijn vrienden vergaat die in Kiev zijn achtergebleven.

In homevideo-achtige beelden laat het danserskoppel Kateryna Kurman en Volodymyr Marchuk zien hoe schizofreen het leven in oorlogstijd is. Het ene moment staan ze alledaags lunch te maken in hun keuken, terwijl ze het volgende moment gedwongen door luchtalarm met een kat in een mandje de schuilkelder opzoeken. Vanuit Nederland gecoacht door Detiuchenko dansen Kurman en Marchuk solo’s en een duet in Rembrandt-achtige belichting. Op de geluidsband horen we hen praten over hun leven in oorlogstijd. Dans en oorlogsbeelden zijn krachtig door elkaar gemonteerd. Hiermee richt Detiuchenko niet alleen een monument op voor de veerkracht van de Oekraïners, maar ook voor de diep gevoelde liefde tussen zijn vrienden Kateryna en Volodymyr.

Level O
Terwijl Rhythms of Resilience de beleving van de kijker stuurt met muziek, enscenering en montage, kiezen Veerle van Overloop en Olympia Kotopoulos (Moving Futures) er in hun bijdrage Level O voor om de assemblage van hun werk over te laten aan de kijker. Die mag eerst aan de slag met een downloadlink, bestanden unzippen en een readme.txt file. Als alles op de computer staat kunnen 24 video’s worden geopend met titels als I no longer know this wall is a wall en on fences around building sites. Die kunnen lineair bekeken worden, maar je kunt ze ook gelijktijdig afspelen en als mozaïek over je beeldscherm verdelen. Om het puzzelplezier te completeren kunnen er soundscapes worden toegevoegd.

De filmpjes bieden verschillende perspectieven op de bewegingen van Olympia Kotopoulos: van extreme close-ups van een hand of een nek tot lange shots waar we haar van top tot teen zien. De beelden zijn gemanipuleerd waarbij een complete digitale trucendoos is opengetrokken met kleurenfilters, vector-effecten en dubbelingen van de dansende figuur. In het genoemde readme-bestand lezen we: ‘Ga met geduld en vasthoudendheid met het archief om. Een verkennend karakter zal een verscheidenheid aan eindeloze ervaringen manifesteren.’ Misschien is het schuiven met beelden voor sommigen een meditatief tijdverdrijf. Maar of dit nou de manier is om ‘het publiek de kans te geven om creatieve vrijheid te ervaren door interactie en manipulatie met de gegevens die zijn opgeslagen in het archief’? Uiteindelijk hebben de makers de echte keuzes al gemaakt in hun voorselectie van beelden en de daarop toegepaste manipulaties. 

The whole shebang
Charlotte Goesaert (DansBrabant) laat haar publiek niet downloaden of zippen. Toch valt er ook in haar tussentijdse presentatie (de première is pas in 2025) van The whole shebang flink wat te puzzelen voor de kijker. De Vlaamse choreograaf, die een grote interesse aan de dag legt voor imperfecte lichamen, opent haar video met een lange opname van Veronique Mees, een performer met een beperking. Mees werkte eerder mee aan Goesaerts onderzoeksproject Whatchamacallit, waar we ook fragmenten uit zien. We zien Goesaert zichzelf interviewen aan een tafel, over het verschil tussen alleen zijn en eenzaam zijn. En er is een lange opname waarin Goesaert een drumstel ranselt, terwijl verschillende performers een opgehangen bal van papier maché in elkaar rossen.

Beeld en geluid zijn regelmatig losgekoppeld. Net zoals betekenis en context in deze film geheel losgekoppeld lijken. Voor de maakster zijn de geselecteerde beelden en de presentatie daarvan misschien logisch en betekenisvol. Voor de argeloze toeschouwer biedt dit rafelige document, waarin kunstenaar Goesaert en haar werk in elkaar overlopen, echter (nu nog) bitter weinig aanknopingspunten.

Foto: Rythms of Resilience (still uit film)