In een voormalige telefooncentrale van de PTT in het oude centrum van Den Bosch, verlaten en stoffig, mooi functioneel van architectuur, nu klaar om – uiteraard – tot appartementencomplex te worden verbouwd (een miljoenen project, getiteld Amadeiro), heeft Francesca Lazzeri tijdelijk haar intrek genomen met een werk voor telkens één Boulevard-bezoeker.

De leegte van het gebouw maakt de ontmoeting met een acteur of actrice (in mijn geval Dennis Tiecken) van begin af aan intiem. Er is geen afleiding. Miniscule ingrepen met licht zorgen er voor, althans in de avond, dat er wel een bepaalde theatraliteit ontstaat. Je loopt alleen, je doorkruist een grote leeggehaalde ruimte, ontdaan van zijn functionaleit, en krijgt al lopend even de tijd je af te vragen wat er komen gaat.

Lazzeri heeft in de ontmoeting een aantal dingen van elkaar gescheiden, die normaliter samenkomen. De acteur is gevangen in een positie, terwijl jij als toeschouwer kunt rondlopen. Gehuld in een stevige laag plastic, verdwijnt naast een wederzijdse beweeglijkheid in het handelen, ook de adem van huid tot huid. De uitnodiging voor een gesprek gaat via een mobiele telefoon. En je kunt zelf bepalen hoe dichtbij je komt. Of je nu het beeld als geheel in je opneemt of dichterbij gaat en het in plastic gesnoerde levende lichaam van dichtbij bekijkt, my shadow used to have a density genereert heel praktisch vormen van afstand, die je bewust maken van wat nabijheid zou kunnen betekenen, of wat het betekent als onze communicatie wordt ingeblikt.

Lazzeri werd geïnspireerd door de Japanse fotograaf Hal, die stellen in plastic vacuüm zuigt en fotografeert. Dat ziet er zo’n beetje uit als vlees in vriesvakken, maar dan wel met de bevroren glimlach van de kip erbij. Bij Lazzeri gaat het vacuüm zuigen over iets anders lijkt het. Het opgesloten beeld speelt een rol, maar het wordt ook ondervangen door een klein slangetje dat de acteur van zuurstof voorziet. De druk van het plastic en het verwrongen raken van het lichaam en vooral het gezicht van de performer doen aan hele andere dingen denken.

Dood, verderf en bodybags, naast de kippen, stukjes varken en koe in de supermarkt. Daar zo staan en proberen een gesprek te voeren met iemand die langzaam de adem wordt benomen – al weet je dat het een geënsceneerde situatie is, waar niemand het leven bij zal laten, roept de vraag op welke verantwoordelijkheid je neemt, als je eenmaal deel bent van een situatie. In mijn gesprek was oogcontact maken een onderwerp, maar voordat Dennis Tiecken er over begon, en mij vroeg nog wat dichterbij te komen, had ik het me al afgevraagd, was ik al in verlegenheid gebracht.

Zijn lichaam daar zo uitgestald en ingeblikt, herinnerde mij aan de ingeblikte naaktheid van porno, ook al is er niets pornografisch aan de houding van de performer en heeft hij uiteraard zijn kleren aan. De wereld van onaanraakbaar, glad en glimmend snijdt dwars door de schuchtere pogingen om een gesprek te voeren. Er wordt zo zijdelings verwezen naar de passiviteit, overgave en consumptie online, maar in my shadow used to have a density deel je als toeschouwer weldegelijk de ruimte met de performer, wissel je uit.

Het geven van diepte, door schaduwwerking, was in de westerse schilderkunst ooit een belangrijk onderwerp, vanwege de overtuigende manier waarop het lichamelijke van de wereld in beeld gebracht kon worden. Het ontnemen van die schaduw betekent zoiets als dood zijn, in 2D leven. Deze installatie is ook een mooie metafoor voor hoe in kunstmatige, platgeslagen situaties er nog steeds van alles mogelijk is, en hoe met een zekere openheid of zoiets als een kort gesprek barrières misschien ook overwonnen kunnen worden. Dat aanraking op verschillende manieren gebeurt.

In de aankondiging van Boulevard staat dat Lazzeri ‘de sociale en emotionele consequenties van de covid-19-pandemie onderzoekt’. Ik was daar eerlijk gezegd helemaal niet mee bezig, maar nu ik dit schrijf, moet ik toch denken aan al die mensen die in ingeblikte afgezonderdheid het leven lieten. De pandemie heeft niet alleen nieuwe omstandigheden gecreëerd, maar ook al het bestaande van een extra accent of schaduw voorzien, maatschappelijke verhoudingen duidelijker zichtbaar gemaakt.

Foto: Aleksej Ovsiannikov