Het Leidse Theaterbolwerk PUNCH werd in 2021 opgericht met als specifiek doel aanstormende toneelschrijvers een plek te geven in het Nederlandse theaterveld. In een veld met steeds meer makerstheater en regisseurstoneel is dat een welkome aanvulling. Op 24 april ging in de Leidse Schouwburg In de lift in première, een geraffineerde tragikomedie van de hand van Annemarie Wisse.

Op papier lijkt het uitgangspunt misschien wat schematisch: een drukke zakenvrouw en een schoonmaker die vluchteling is, stranden op een cruciaal moment van hun dag in een vastgelopen lift. Die twee moeten wat met elkaar en onderweg zullen zij de nodige hobbels tegenkomen. Maar dat is gerekend buiten de subtiele kracht van schrijver Wisse en het vermogen van actrice Rian Gerritsen om haar personage tot de draad te laten ontrafelen – mede dankzij duivels werk van Sylvia Poorta in de rol van alarmcentralemedewerker.

Alleenstaande, werkende moeder Frederiek (Gerritsen) heeft alles strak georganiseerd: het hoofd HR van een niet nader te benoemen bedrijf stapt vandaag tot in de puntjes voorbereid de lift in, strak gekapt en in een Chanel-achtig mantelpak – een passende mix van stijve snit en zachte kleuren in een ontwerp van Margriet Procee. Ze is op weg naar de meeting die haar carrière gaat lanceren. Ze hoeft alleen maar even het plaatje in te kleuren; de jurist staat klaar om haar plan te onderbouwen, de garnalenkroketjes voor de baas zijn besteld. Ze merkt de schoonmaker naast haar pas op wanneer het zachte zoemen van de lift wegvalt. ‘Staat die lift nou stil?’

Het komt schoonmaker Hayyan (Yazan Al Hakim) ook echt helemaal niet uit dat hij strandt. Hij schiet in de actiestand en probeert direct te ontsnappen uit de kooi die hem gevangen houdt. Maar zij wil wachten op hulp, want die komt, zo gaat dat nu eenmaal. In haar wereldbeeld wel. Voor hem is dat heel anders. Er ontspint zich een oplopend conflict waarin we met elke beslissing die de twee personages nemen, meer over ze te weten komen. Waarom mag niemand weten dat hij in de lift staat? Waarom wil Frederiek zo graag dat haar HR-plan slaagt?

Het is potsierlijk hoe zij hem de les leest met haar verbeteringen van zijn Nederlands, regels zijn regels, terwijl hij de Nederlandse namen weet van alle veldbloemen en zij er maar niet in slaagt zijn naam goed uit te spreken. Regels, regels en voorbereiding: daarmee houdt zij grip op haar leven. Voor hem is grip op het leven een heel dure droom. Zijn leven is al ontrafeld.

De koningin van de strakke de regels is de alarmcentralemedewerker, die moet zorgen dat de monteurs de juiste persoon uit de juiste lift halen. Vaak met hilarisch effect blijft zij vasthouden aan de procedures. Ondanks dat het pijnlijk wordt. Ondanks dat het gevaarlijk wordt. Actrice Sylvia Poorta is met haar sterke stem geknipt voor de rol.

Binnen de driehoek van deze personages roept Wisse belangrijke vragen op over de manier waarop mensen met elkaar en met de spelregels van de maatschappij omgaan. Ze toont pijnlijk aan dat die regels – in feite gewoon afspraken – ervoor zorgen dat mensen ‘van buiten’ nooit écht hoeven worden gezien of gehoord. En wat je niet hebt gezien of gehoord kan je niet raken.

Foto: Annemieke van der Togt