‘Om anderen te begrijpen, moet je je veilig voelen’, filosofeert snackbarhouder Colette Seegers na de verkiezingsnederlaag van de Rotterdamse PvdA-lijsttrekker Ans Lindeboom, die gedesillusioneerd is geraakt door al het onbegrip in haar stad. ‘Als je je niet veilig voelt, ga je je grenzen bewaken.’ En op hoeveel manieren mensen hun grenzen kunnen bewaken, dat staat in FORTUYN centraal.

Met een Rubik’s Cube, faxapparaat en een gokkast in de snackbar voert Toneelgroep Jan Vos ons mee naar de eerste jaren na het millennium. De Twin Towers vallen, Fortuyn spreekt de legendarische woorden: ‘Ik heb er zin an. At your service’ en in Nederland ontstaat een tweedeling. In de stad Rotterdam behaalt Leefbaar Rotterdam met Pim Fortuyn als lijsttrekker een ongekende verkiezingsoverwinning, ten koste van de PvdA, die voor het eerst in vijftig jaar de tweede partij wordt van de stad.

In de beschaduwde hoek van het podium lijkt muzikant Jaap van Keulen wel wat op Fortuyn. Als een ironische geest voorziet hij de gebeurtenissen van muzikaal commentaar. Centraal staat een tiental personages, gedreven door onbegrip. Voor de politiek, die te weinig optreedt tegen criminaliteit. Voor hun man, die problemen probeert op te lossen met geweld. Voor boze burgers, die de droom van de multiculturele samenleving niet delen. Voor hun familie, die de homofobie uit Marokko naar Nederland hebben meegenomen. Goed te begrijpen, dat onbegrip.

Tjeerd Bischoff besteedde in zijn theatertekst veel aandacht aan het toelichten van dat gevoel van onveiligheid voor deze uiteenlopende personages. De terughoudend sputterende PvdA-politica (José Kuijpers) die na meerdere rondjes ‘nee, dat wil ik niet, nee’ tóch overstag gaat met Amerikaanse verkiezingsstrategieën om haar plek als lijsttrekker te verdienen; Arnold Jörgensen (Dimme Treurniet) die zijn vrouw probeert te overtuigen dat hij doet alsof hij een partij opricht, in een paar rondjes ‘of toch niet alsof (zijn vrouw)? Ja, toch wel alsof vanwege mijn gezondheid (Jörgensen)’. Het is een slopend staaltje politieke draaikonterij, maar dat er grenzen bewaakt worden, dat is helder.

Het subtielst en meest theatraal is het als personages samenkomen, die elkaar in het echt niet gauw zouden ontmoeten. Zoals Colette en Ans in de snackbar, maar ook vaders Cor (John Buijsman) en Redouan (Yahya Gaier), die elkaar de tent uitvechten. Cor vastberaden zijn zoon te verdedigen, Redouan niet bij machte zijn zoon tot de orde te roepen. Beide slachtoffer van het slechte voorbeeld dat hun eigen vader heeft gegeven. In plaats van elkaar en hun zonen te helpen, worden ze ook nog slachtoffer van elkaar.

Waardevolle inzichten, pijnlijk ook. Met dit soort scènes, die mooi zijn opgehangen aan de grote chronologie van de Rotterdamse verkiezingen, toont Toneelgroep Jan Vos sterk welke grotere systemen het politieke speelveld bepalen. De moraal komt weer van Colette Seegers (Trudi Klever) als haar man Cor zich hardop afvraagt waarom zijn zoon, slachtoffer van dreigementen, zou moeten vertrekken en niet zijn kwelgeesten: ‘Weet je dat nu nog niet?’ snauwt ze ‘Het slachtoffer betaalt áltijd.’

Foto: Paul Hoes