Wie het scenario van de musical Lokroep – de #WeToo musical tot zich neemt, kan meteen een aantal heuglijke conclusies trekken. Het stuk behandelt op zorgvuldige wijze een actueel precair thema – machtsverhoudingen en grensoverschrijdend gedrag – en kiest voor een (binnen het musicalgenre) relatief onconventionele structuur die niet plotgedreven is: in een montage van relatief lange toneelscènes (afgewisseld met muzikale intermezzo’s) biedt deze debuutvoorstelling van Stichting Nanoek volop stof tot nadenken. De lichtvoetige benadering van dit zware thema zorgt bovendien voor een spannend en veelzeggend contrast.

Met Lokroep onderzoeken zeven auteurs de (veranderende, diffuse of zonneklare) verhouding tussen dader en slachtoffer in het huidige #MeToo-debat. In een montage van vijf door elkaar versneden verhalen worden veelal archetypische personages opgevoerd die volledig in dienst staan van de thematiek: zoals een auditant tegenover een producent, of de chirurg tegenover zijn assistent. De scènes verkennen zo elk in hun specifieke arena hun variant van het grijze gebied rondom machtsverhoudingen.

Lokroep is in eerste instantie een onderzoek naar de invloed die je met taal kan uitoefenen. De tekst legt de retorica bloot van (terloopse en minder terloopse) verbale machtsuitoefening en ontkenning of wegkijkmechanismen die dergelijk gedrag (mede) mogelijk maken. Die premisse wordt in de eerste scène na de proloog en het openingslied direct op scherp gezet, tijdens de introducerende interactie tussen talkshowhost en gast die meteen de verbale messen aan het slijpen zijn, hun positie ten opzichte van de ander bepalen en veiligstellen.

MARGOT
Goedenavond.

YANNIS
Margot… ik neem aan dat ik Margot mag zeggen?

MARGOT
Een retorische vraag, waar ik nu moeilijk nog nee op kan antwoorden…

YANNIS
Alles kan nog.

 MARGOT
Dan liever mevrouw Kamphuis.

 YANNIS
Mevrouw Kamphuis, wat zegt dat over u?

De tekst van Lokroep is geschreven door Marijn Bellaard, Elisabeth van Nimwegen, Lisse Knaapen, Mirthe Bron, Amanda Payne en Lotte Pierik. Behalve talkshow, auditie en operatiekamer, komt het verhaal voorbij van een (getraumatiseerd) slachtoffer en krijgen we een inkijkje in de burelen van een academisch ziekenhuis. In de manier waarop de dialogen de geraffineerde mechanismen en systematische manipulatie ontleden die ten grondslag liggen aan (vermeend) grensoverschrijdend gedrag (en de normalisering daarvan), doet deze tekst ook sterk denken aan Casting ‘The Pass’ (2020) van Het Zuidelijk Toneel.

Boeiendste scène is de talkshowconfrontatie tussen een interviewer en de vrouw van een voor #MeToo-gerelateerde zaken aangeklaagde uitgever. Schrijver Elisabeth van Nimwegen legt treffend de retoriek bloot die schuilgaat achter trial by media: het verdraaien of negeren van elkaars woorden, voorsorteren op andermans reactie, het uitlokken of ineens persoonlijk worden – het zijn allemaal tactieken, wederzijdse berekening. Per saldo zijn de personages via de ander de toekijkende massa (het televisiepubliek) aan het toespreken en bespelen.

Van Nimwegen zorgt voor een slimme informatiedosering, waardoor je sympathie voortdurend tussen interviewer en geïnterviewde verschuift. Het interview is bovendien een dankbare setting omdat je als auteur relatief eenvoudig achtergrond en expositie kwijt kan, verpakt in vragen die voor de fictieve televisiekijker worden gesteld. Ze voert personages op die zich thuis voelen in de setting van een talkshow, en zich daardoor maar mondjesmaat uit de tent laten lokken. De scène is daarmee levensecht, maar ook enigszins ondramatisch. De kleine barstjes die hier en daar in de zorgvuldig opgeworpen harnassen (van beiden) zichtbaar worden, zijn meteen de indrukwekkendste momenten.

MARGOT
Of…  u bent zelf slachtoffer geweest van seksueel misbruik…… En lijdt daardoor aan tunnelvisie.

YANNIS
…(neemt een slok) Bent u nu ook nog míjn leven aan het herschrijven?

MARGOT
Het spijt me als ik een tere snaar heb geraakt…

YANNIS
Ach hou toch op. Afleiden, dat is wat u doet, en als u denkt dat ik of de kijker dat niet doorheeft dan onderschat u ons volledig. (kucht nog een keer)

MARGOT
Gaat het?

YANNIS
Dank u, jazeker. Ik verslikte me.

MARGOT
U hoeft zich niet te schamen. En dat meen ik oprecht

YANNIS
U heeft wel lef.

MARGOT
Het was niet mijn bedoeling om het fort van uw psyche zo te beschadigen.

YANNIS
Dit was een precisiebombardement als u het mij vraagt.

MARGOT
Maar… excuus als dit wat boud klinkt: misschien was u dan ook niet de aangewezen persoon om dit gesprek te voeren?

Aan de uiteenlopende theatrale vormen en idiolecten die de personages meekrijgen, merk je dat Lokroep een collectief geschreven werk is: tegenover het hyperrealisme van Van Nimwegen staat bijvoorbeeld de zeer kaalgeslagen, ritmische legehulzenpraat in de boardmeeting-scène rondom de Raad van Toezicht van het ziekenhuis, of een vervreemdende groepsscène in een Temmen van de feeks-auditie – waarin uit de tekst blijkt dat de rol van de actrice beurtelings door meerdere acteurs gespeeld wordt, wat de meedogenloze inwisselbaarheid van deze kwalijke machtsuitbuiting benadrukt.

De scènes zijn in weerwil van de thematiek veelal licht van toon. Die lichtvoetigheid werpt een boeiend contrast dat acteurs uitdaagt tot interessante rolinterpretaties. Bovendien benadrukt het de hoge mate van (soms kwalijke) terloopsheid waarin situaties van machtsmisbruik plaatsvinden of afgedaan worden als overdreven, irrelevant of niet ter zake doende.

Over de linie kun je stellen dat Lokroep qua taal niet bijzonder aantrekkelijk is: er is weinig ruimte voor poëzie of verdichting, en als er sprake is van enige subtekst, dan ligt het er dermate dik bovenop dat het vooral parodiërend werkt:

CHANTAL
Tang, tang, ehm, welke?

ROBERT
Kijk even in dat laatje, welke liggen er?

CHANTAL
We hebben 14, 16, 18, 20 en 22 centimeter liggen.
Het stond best strak toch?

ROBERT
Ja, maar dat geeft niet. Ik vind die 20 cm altijd wel goed hanteerbaar.

CHANTAL
Past dat wel?

ROBERT
Ja anders floept ie er steeds uit. En zo groot is het nou ook weer niet.

CHANTAL
Nou, ik vind 20 centimeter best veel hoor.
Moet je zo gaan lopen duwen.

ROBERT
Ach… het is een kwestie van wennen.

CHANTAL
Wel diep.

ROBERT
Sorry?

CHANTAL
Diep, de tang ligt diep in het laatje.

ROBERT
Ah. Ja.

Lokroep is een relevant en boeiend onderzoek naar de mechanismen en retorica achter #MeToo. Dat is zowel de kracht als de zwakte, want de personages blijven meestal vooral vehikels om die structuren te onderzoeken, in plaats van dat het mensen van vlees en bloed worden. Het stuk doet meer een beroep op de ratio, dan dat de diverse personages hun emoties prijsgeven en daardoor diepte en menselijkheid krijgen. Ondanks (of vanwege) de veelzijdigheid van vorm en de vele anekdotische aanvliegroutes, lijdt Lokroep inhoudelijk op enig moment aan herhaling en voorspelbaarheid.

Opvallende uitzondering is de scène waarin Margot, na haar televisieoptreden, in de taxi zit en er eindelijk een moment van oprechte toenadering lijkt plaats te vinden – in dit geval tussen haar en de chauffeur. De scène speelt zich af in het vacuüm en de wederzijdse anonimiteit van een nachtelijke taxirit, het schetst een moment tussen twee mensen die niets van elkaar willen en biedt daarmee een ontroerend tegenwicht aan de scènes waarin berekening en verborgen agenda’s centraal staan.

Ook de liedteksten tussen de verschillende scènes door, zijn vormelijk bijzonder uiteenlopend, van snelle rapteksten tot gezongen dialogen. In tegenstelling tot de toneelscènes is er in sommige liedteksten meer plek voor meer poëzie ingeruimd (‘Ik was een canvas zonder schets/ Een schets zonder lijn/ Een verhaal zonder woord/ Een lied zonder klank’). Als debuutvoorstelling van Stichting Nanoek – dat in 2020 is opgericht door regisseur Anouk Beugels – is Lokroep al met al een zeer veelbelovende productie met zeer relevante inhoud. Met zijn open dramaturgische opbouw en de onconventionele inzet van muziek, nodigt de tekst uit tot experimentele enscenering, en is daarmee zonder meer een bijzondere verrijking van het musicalgenre.

Lokroep ging op 23 juni 2022 in première in DeLaMar West in Amsterdam.