Ze vreest de dood, dagelijks. Dat zei de Nederlands-Servische choreografe Dunja Jocić (44) tijdens een nagesprek bij de première van Het Gras Hier Is Groener in Internationaal Theater Amsterdam, haar multidisciplinaire dansvoorstelling die nu op toer is. Die doodsangst voedt haar verlangen naar onsterfelijkheid. Daarom maakt ze voorstellingen over transhumanisme en de jacht op eeuwig leven, aldus de choreografe, die vorig jaar voor De Panter (2020) de Zwaan voor de meest indrukwekkende dansproductie won.

In de intrigerende solo The Previous Owner (2021), die door corona nauwelijks heeft kunnen toeren, danste Kalin Morrow een futuristische persoonlijkheid: een helblonde vrouw, die opvallend goed lijkt op filmactrice Tilda Swinton. Deze artificiële dame is de belichaming van het brein van een oude man (acteur Tom Jansen op band); die zijn geest na zijn dood heeft laten uploaden, om te kunnen voortbestaan.

In haar nieuwe grote zaalvoorstelling Het Gras Hier Is Groener breidt de choreografe dit kunstmatig gecreëerde toekomstvisioen flink uit, tot een koel, grijs ogend laboratorium waar met een enorme videoprojectie van Manets schilderij Le déjeuner sur l’herbe (1963) een hemelse omgeving wordt gesuggereerd. De zes dansers, in hooggesloten grijze tenues, imiteren de setting van een lunch in het gras. Maar zoals in het beroemde schilderij al van alles valt op te merken over het vreemd gekozen perspectief, zo klopt er ook in deze voorgespiegelde setting van alles niet.

In de op een museumzaal lijkende ruimte oriënteert een stervende man (acteur Hugo Koolschijn) zich op de mogelijkheid zijn dood te overstijgen door toe te treden tot dit kunstmatige paradijs van onsterfelijkheid. De 75-jarige Koolschijn onderhandelt erover met een vrouw (wederom Morrow met de voice-over van Jansen). Al snel blijkt dit eeuwige hiernumaals nog verre van kreukloos. Er ontstaat steeds meer ruis op de lijn.

Vogelgefluit gaat over in neurotisch gepiep, het schilderij begint dramatisch te scheuren en de lichaamsmotoriek van de zes dansers wordt steeds hoekiger, met gekantelde nekjes, wegdraaiende schouders en achterwaarts tippelende tenen. De geüploade idylle, met de beloofde onsterfelijkheid, blijkt technisch nog niet helemaal goed geëvolueerd. ‘Het is niet eenvoudig mens te zijn’, zegt de oude man, laat staan een geüploade versie met alle apps die daarbij komen kijken. De dansers vallen dan ook later als geprepareerde lichamen de ruimte binnen, alsof ze uit vrieskisten donderen.

Het Gras Hier Is Groener is aanmerkelijk minder makkelijk te doorgronden dan The Previous Owner. Lange tijd ligt de nadruk op de klinische visualisatie van het kunstmatig gecreëerde paradijs. Visueel prachtig: de enscenering met digitaal knap gemaakte filmbeelden overweldigt. Maar qua betekenis blijft de setting ongrijpbaar.

Oorspronkelijk zouden acteur Helmert Woudenberg en actrice Abke Haring de rollen vertolken van oude man aan de vooravond van zijn dood en robotachtige vrouw die handelt in onsterfelijkheid. Door het overlijden van Harings moeder – hoe wrang – trokken beide acteurs zich terug en moest Jocić op zoek naar een alternatieve invulling. De 75-jarige Koolschijn balanceert prachtig tussen bravoure en breekbaarheid – hij tast met zijn perkamenten stem en rustig loopje voorzichtig het visionaire grijs af van het geschetste toekomstvisioen. Maar het blijft allemaal afstandelijk; je mist een sterke opponent en pas laat wordt duidelijk dat Morrow hier zijn (tamelijk vlakke) onderhandelingspartner is. Terwijl zij juist zo onvergetelijk vervreemdend optrad in The Previous Owner.

Toch blijft het fascinerend om te zien hoe Jocić surrealistische werelden (dramaturgie: Marinus Groothof) creëert met een ingenieuze mix van visuals (Filip Mikic), muziek (Renger Koning), tekst (Rik van den Bos) en dans (Jocić) en zo met haar team jaagt op een krachtige vormtaal voor de hang naar eeuwig leven.  

Foto: Jelena Jankovic