De Duitse theaterwetenschapper Hans-Thies Lehmann is op 16 juli overleden. Dat melden verscheidene Duitse media. Lehmann publiceerde talrijke boeken over hedendaags theater dat hij bestempelde als ‘postdramatisch’.

Na een studie Duits, filosofie en vergelijkende literatuurwetenschap in Berlijn – en onder meer een gasthoogleraarschap aan de Universiteit van Amsterdam – kwam Lehmann in 1983 naar de Universiteit van Giessen, waar hij een vernieuwend ‘Instituut voor Toegepaste Theaterstudies’ mede-oprichtte. Tot zijn studenten behoorden latere invloedrijke makers als Rene Pollesch en de leden van Rimini Protokoll, dat onder Lehmanns docentschap werd opgericht. Daarna, van 1988 tot aan zijn pensioen in 2010, was Lehmann hoogleraar Theaterwetenschap aan de Goethe-universiteit in Frankfurt.

Als theaterwetenschapper deed Lehmann uitgebreid onderzoek naar het werk van onder meer Bertolt Brecht en Heiner Müller, waarover hij ook meermaals publiceerde. Maar het bekendst werd hij als de theoreticus van het ‘postdramatisch theater’. In 1999 bracht hij de gelijknamige studie Postdramatisches Theater uit, dat een standaardwerk zou worden in de theaterwetenschap (en daarbuiten) en in 26 talen vertaald. 

In het baanbrekende boek beschrijft en analyseert hij de ontwikkelingen in het westerse theater sinds de jaren zestig van de vorige eeuw. Aan de hand van vele voorbeelden (van onder meer Robert Wilson, Jan Fabre en Needcompany) ziet hij een omwenteling naar een vorm die dicht bij de performance ligt. De tekst vormt niet langer het middelpunt, maar is slechts een van de middelen om een bepaald effect op de toeschouwer te bewerkstelligen, naast visuele en ruimtelijke aspecten en klank.

Bijzonder was dat het boek niet alleen een nieuwe esthetiek uitlegde, maar ook als een soort van manifest zijn vertegenwoordigers samenbracht én grote invloed had op jonge theatermakers. Al was de term ook omstreden. Het zou onmogelijk zijn om ‘met één term drie of meer generaties van theatrale uitschieters’ te beschrijven (Elinor Fuchs) en het concept zou eerder al geïntroduceerd zijn door Andrzej Wirth, met wie Lehmann in Giessen samenwerkte.

Naast zijn theoretisch werk, was Lehmann dramaturg voor makers als Falk Richter en Jan Fabre. Lehmann was onder meer gastdramaturg voor Fabres 24-uursproject Mount Olympus. Hij schreef ook meerdere werken over de tragedie, waaronder Theater und Mythos uit 1991 en in 2013 nog het 734 pagina’s tellende Tragödie und dramatisches Theater. 

Lehmann werd 77 jaar. Hij overleed na een lang ziektebed in Athene, waar hij de afgelopen jaren had gewoond met zijn vrouw, de theatercriticus Helene Varopoulou. 

Foto: Hans-Thies Lehmann in 1981 in De Appel, Josine van Droffelaar/De Appel/Thonik