Na de coronacrisis bleef de theaterbezoeker nog lang thuis. Maar dat tij lijkt inmiddels gekeerd. Theaters geven aan weer bijna evenveel publiek als voor corona te trekken en opvallend: een flink deel van dat publiek is nieuw.

Eind vorig jaar signaleerden brancheorganisaties voor het eerst weer een voorzichtige stijging van theaterbezoek, die trend lijkt nu flink door te zetten. De officiële cijfers van het eerste kwartaal van dit jaar zijn nog niet binnen, maar bij navraag geven verscheidene theaters aan dat hun zalen steeds voller zitten en soms zelfs weer richting het niveau van 2019 groeien. Bij Schouwburg Hengelo zijn er nu meer bezoekers per voorstelling dan voor corona (al programmeert het theater nog wel minder voorstellingen).

Opvallend daarbij is dat meerdere theaters aangeven veel nieuwe bezoekers te ontvangen. Charles Droste, directeur van Amphion in Doetinchem, vermoedt dat 15 tot 20 procent van de bezoekers in zijn theater nieuw is. Bij de Goudse Schouwburg bestelden afgelopen jaar (maart 2022 tot maart 2023) maar liefst 13.000 bezoekers voor het eerst kaartjes. Dat is 40 procent van de unieke bezoekers van dat jaar. ‘We zien ontzettende verschuivingen’, zegt directeur Tineke Maas. ‘We merken het ook in het theater zelf, meer mensen die de weg zoeken of niet weten waar de toiletten zijn.’

Daarmee gaat ook een opvallende verjonging gepaard. In Gouda was de grootste groep kopers tot corona 60 plus. Dit seizoen is het grootste deel van de bezoekers daar tussen de dertig en vijftig. ‘Een deel van het oude publiek is nog niet teruggekeerd’, ziet Maas. ‘De oudere bezoeker pakt minder snel de draad weer op’, concludeert Droste. De directeuren zien ook bij de genres die een ouder publiek trekken – zoals dans en klassieke muziek – de kleinste publieksstijging.

Als belangrijkste oorzaak voor de nieuwkomers in hun zalen verwijzen de schouwburgen naar een teruglopende voorverkoop. Doetinchem verkocht voor corona 65 procent van de kaarten in de voorverkoop, dat is 45 procent geworden. ‘Mensen wachten langer’, zegt Droste. ‘Ze waren lange tijd bang voor een nieuwe corona-uitbraak, nu voelen ze financiële onzekerheid door de energieprijzen en inflatie.’ Dat had negatief kunnen uitpakken voor de theaters, maar volgens Droste krijgen ‘mensen die eerder vaak achter het net visten omdat voorstellingen altijd vroegtijdig waren uitverkocht, nu een kans.’ In Gouda werd tot corona 80 procent van de kaarten gekocht door 10.000 vaste – vaak oudere – bezoekers. Nu die wegblijven, komen ook daar kaarten vrij voor nieuwe bezoekers, die liever last minute kopen.

Al ziet Maas meer oorzaken voor de nieuwe aanwas. ‘Er is hier heel veel tegelijkertijd gebeurd. We hebben ook een ander aanbod voor nieuw, jong en diverser publiek dat we zelf ook meer last minute programmeren en we zijn van old school marketing steeds meer overgestapt naar het gericht benaderen van specifieke doelgroepen.’ Jeroen Bartelse, directeur van TivoliVredenburg in Utrecht, merkt ook op dat ‘steeds meer artiesten met diverse achtergronden de weg weten te vinden naar de grotere traditionele podia en die nemen nieuw eigen publiek mee.’

Bartelse, tevens voorzitter van brancheorganisatie Kunsten ’92, verwacht dat sommige coronatrends blijvertjes worden. ‘Losse ticketverkoop gebeurt steeds later, korter op de voorstelling.’ Tegelijkertijd is een aantal trends volgens hem alweer aan het uitfaseren. De voorverkoop van theaters trekt bijvoorbeeld weer aan. ‘Onze seizoensbrochure klassieke muziek is een paar weken uit nu: de voorverkoop ligt 17 procent hoger dan vorig jaar. De gidsfunctie ervan komt gelukkig weer terug, die legt een basis onder je verkoop.’ Meerder schouwburgen werken als vanouds aan een seizoensbrochure. ‘Met alle verschuivingen zijn veel bezoekers het spoor bijster en we willen ons trouwe publiek tegemoet komen’, zegt Maas. Al belooft de directeur van de Goudse Schouwburg ruimte te houden in de programmering. ‘We gaan niet meer het hele seizoen in beton gieten’.

Ook belangrijk om op te merken: De toenemende bezoekersaantallen betekenen niet voor alle theaters meteen rooskleurige financiële cijfers. Verscheidene theaters geven aan nog steeds rode cijfers te draaien. Schouwburgen worden zwaar getroffen door kostenstijgingen als gevolg van de energiecrisis, inflatie en ontwrichte arbeidsmarkt. Gemeenten krijgen vanaf dit jaar € 300 miljoen extra indexatie van het kabinet om culturele instellingen te compenseren, maar uit een rondgang van de Taskforce culturele en creatieve sector blijkt dat deze nog niet of nauwelijks wordt ingezet. ‘Het is prachtig dat het publiek terugkomt, maar daarmee is de lucht nog niet wolkenvrij’, zegt Droste. ‘Deze situatie houden we zonder evenredige subsidie-indexering niet langer dan twee jaar vol. Dus we hebben alweer de volgende uitdaging te pakken.’