Theaterkrant onderzoekt de staat van de Nederlandse musical, na ruim een jaar corona. De komende weken spreken we met uiteenlopende medewerkers, van acteurs tot producenten en technici. De conclusies verschijnen na de zomer in Theaterkrant Magazine. Deze week: de acteurs.

Hoe ga je om met het continu weer opstarten en afzeggen van producties? Musicalacteurs William Spaaij en Brigitte Heitzer vertellen over een jaar van repeteren, afzeggen en weer opnieuw beginnen.

Ondanks het stilvallen van de theaters gedurende de coronacrisis, werd er voor enkele producties nog wel gerepeteerd. ‘Ik ben volgens mij de uitzondering op de regel geweest het afgelopen jaar, want ik heb ongelofelijk veel gedaan’, zegt acteur William Spaaij. Zo werkte hij als regisseur voor ZODIAC de musical en repeteerde hij voor Falsettos en The Sound of Music. ‘Ik ben dit jaar harder gegroeid dan ooit, dat komt ook wel doordat ik nu zo’n regieplek inneem.’ Al merkte hij wel een financiële verandering. Acteurs werken vrijwel altijd als zzp’er en het stopzetten van producties betekende daarom in het afgelopen jaar automatisch ook het wegvallen van inkomsten. ‘Voor repetities krijg je wel wat inkomen, maar uiteindelijk levert het vanaf het spelen het meeste op. Dat is natuurlijk niet veel gebeurd. We hebben de voorstelling Falsettos bijvoorbeeld wel gerepeteerd, maar nooit gespeeld.’

Door het verdwijnen van inkomen, werd het door de coronacrisis ook moeilijk om financiële zekerheid voor de toekomst op te bouwen. Ook actrice Brigitte Heitzer voorziet daarin gevolgen op de lange termijn. ‘Het ziet er niet rooskleurig uit. Ik had nog wel een spaarpotje, maar dat gebruik je vervolgens helemaal op.’ Door het inkomen van haar partner hoefde ze zich geen zorgen te maken om rond te komen. ‘Maar ik vind het wel heel vervelend dat ik zoveel jaren fulltime heb gewerkt en nu weer van vooraf aan moet beginnen om iets op te bouwen.’

Minder steun
Ook Malou Gorter, bestuurslid van belangenvereniging ACT voor acteurs, ziet de financiële moeilijkheden voor musicalacteurs. ‘We hebben een monitor gedaan onder onze leden en daaruit blijkt dat acteurs die voor vrije producenten werken over het algemeen minder makkelijk gesteund zijn.’ Acteurs die vooral voor gesubsidieerde gezelschappen spelen konden vaker worden uitbetaald. ‘Daar is iets meer mogelijk qua steun. Daar heb ik geen harde cijfers voor, maar je kunt duidelijk zien dat vrije producenten het lastiger hebben. Acteurs in musicals hebben daar dus ook flink meer last van’, aldus Gorter.

Volgens Gorter wordt er ook nog te vaak vanuit gegaan dat zzp’ers allemaal gebruik kunnen maken van de generieke maatregelen. ‘Maar de Tozo (Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers) of de TONK (Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten) zijn lang niet voor iedereen beschikbaar. De Tozo kent een partnertoets en voor de TONK moet je een bepaald minimumloon hebben. Zo zijn er allerlei angeltjes aan die regelingen.’

Gorter vreest dat de crisis eveneens invloed zal hebben op het salaris van (musical)acteurs in de toekomst. ‘Onlangs hoorde ik dat er bij een muziektheatervoorstelling aan acteurs wordt gevraagd om voor 60 procent van het gebruikelijke salaris te spelen. Dat is gebaseerd op de garantiesom van 60 procent die volgens het Henk Scholten advies voor heropening wordt betaald als de zaalcapaciteit onder verwachting blijft.’ Dat levert complexe situaties op. ‘De neiging om ja te zeggen op dit soort voorstellen is heel groot. Mensen willen gewoon graag werken en moeten ook brood op de plank hebben. Het is lastig om daar principieel in te zijn.’

Loslaten
Het constant afzeggen, opnieuw repeteren en weer annuleren van een productie was niet ideaal volgens Spaaij. ‘Maar musicalmensen zijn een raar volk, ze zijn zo gedisciplineerd. Ze onthouden dingen en doen dat gewoon weer in een keer als ze terugkomen. Dat zit wel echt in ons bloed.’ Hij is vooral blij dat er gewoon gerepeteerd kon worden. ‘Het is ook fijn dat je niet op anderhalve meter iets hoeft te maken, dat je artistiek-inhoudelijk gewoon kan maken wat je wil’. Op dit moment is hij bezig met de rol van oom Max in The Sound of Music. ‘Er zit heel veel geheim in die rol, heult hij met de Duitsers of niet? Dat vind ik het meest interessante om te spelen.’

Heitzer repeteerde het afgelopen jaar, net als Spaaij, voor Falsettos en hoopt dit najaar Diana te spelen in de musical Diana & Zonen. ‘Ik ben me daar al licht op aan het voorbereiden, we hebben scripts gelezen en ik ben me erin aan het verdiepen. Maar ik bereid me er wel mentaal op voor dat het misschien niet doorgaat’, zegt Heitzer. Het constant moeten omgaan met producties die werden verplaatst, afgezegd of geannuleerd was moeilijk. ‘Nadat Falsettos in het najaar van 2020 weer werd verplaatst, was ik eerst kort heel verdrietig. Daarna kreeg ik een soort gelatenheid en dat vond ik heel jammer. Het vuurtje ging een beetje uit. Toen besefte ik me wel dat ik dat niet wil. Ik ben me meer op andere dingen gaan richten, zoals persoonlijke ontwikkeling. Het theater heb ik toen een soort van losgelaten. Dat gaf me wel het meeste rust.’ Toch kan Heitzer niet wachten om weer te beginnen. ‘Ik dacht altijd dat ik vreselijk veel van mijn vak hield, maar dat ik ook heel goed iets anders zou kunnen doen. Maar nu wil ik helemaal nooit meer wat anders. Dit is wat bij me hoort, waar ik me thuis voel.’

Theater is nodig
Heitzer verwacht dat het publiek waarschijnlijk even kort zal moeten wennen als musicals weer voor grote zalen gaan spelen. ‘Maar daarna zijn we het weer vergeten en zitten we weer met 900 man, met gekuch en gehoest, in de zaal.’ Ze maakt zich vooral zorgen om de theaters. ‘Zoveel mensen hebben het zo ontzettend zwaar gehad dit jaar. Ik ben ook wel bang voor een heleboel collega’s, waarvan ik weet dat ze nu ander werk zijn gaan doen. Er is zoveel talent wat nu werkelijk hondenbrokken aan het verkopen is. Hen zou ik heel graag weer terug op het toneel zien.’ Spaaij verwacht dat het nog wel even zal duren voordat alles weer terug naar normaal is. ‘Er staat zo’n file van producties klaar nu. Daarnaast hebben mensen straks ineens heel veel keuze en is het de vraag in hoeverre je helemaal vol mag in de zalen.’

Terugblikkend op het afgelopen jaar vindt Spaaij dat de sector zich constant flexibel heeft aangepast, maar dat de theaterwereld veel meer van zichzelf had mogen laten horen. ‘We zijn best zoetsappig geweest. Het was steeds alleen: ‘we mogen bijna weer’ in plaats van ‘we moeten open’. We hadden best wel wat harder mogen schreeuwen en brutalere dingen mogen doen. Meer creatief zijn, dingen proberen. Mensen hebben theater nodig.’ Ook Heitzer herkent die noodzaak van theater. ‘Het is gewoon een leven an sich. Toen we weer even mochten spelen voor 80 man, raakten we aan de praat met een theaterdirecteur en de crew op toneel. Iedereen was zo geëmotioneerd, alleen al van het feit dat ze weer hun theater in mochten.’

Foto: Cast Falsettos, DeLaMar Theater