Witte kiezelstenen vormen een looppad naar de entree. Vanaf de openstaande deuren wordt het publiek toegewaaierd, sensueel naar binnen gelokt. Wat volgt: een warm Marokkaans bad waarin je kopje ondergaat. Dit is verzuipen met je ogen open. Of je nu wil of niet.

Kabareh Cheikhats, geleid door Ghassan el Hakim, laat zijn toeschouwers kennismaken met heerlijke mannen, uitgedost in jurkgewaden. Ze nemen de rol aan van cheikhats, vrijgevochten volkszangeressen en -danseressen die vroeger Marokko’s patriarchale maatschappij provoceerden. Een muziektheaterperformance vol percussie en traditionele zang waarin je wordt uitgenodigd na te denken over thematieken als de liefde, de dood en stereotype opvattingen over gender.

Het publiek bestijgt de trap. Boven, in theaterzaal de Vlugt, liggen tientallen matrassen en kussens rondom een rechthoekig speelvlak. Iedereen kruipt dicht tegen elkaar aan. Ter verwelkoming worden lichtroze chrysanten in onze handpalmen gedrukt, die een lang en gelukkig leven symboliseren. El Hakim, centraal opgesteld, steekt van wal. Adelheid Roosen vertaalt vanaf de zijlijn. Geboren in een familie vol vrouwen werd hij ondergedompeld in een wereld van kaftans en make-up. Toch bleven hun stemmen binnenshuis en in de wijken. El Hakim wilde ze uitdragen.

In deze Amsterdamse versie van Kabareh Cheikhats wordt El Hakim begeleid door zijn eigen muziektheatergroep en Female Economy (artistieke begeleiding: Ola Mafaalani en Adelheid Roosen), die een maand lang bij elkaar ‘in adoptie’ gingen. Het idee komt van Myriam Sahraoui, adviseur Marokko bij Dutchculture, die met de makers de overtuiging deelt dat kunst heersende opvattingen in de samenleving kan uitdagen.

De performance valt uiteen in meerdere delen. Een aantal momenten beklijft. Zo vertelt Roosen over haar moeder, die dacht dat kinderen van klei waren, gemaakt om te boetseren naar haar evenbeeld. Sahraoui verhaalt over haar recent overleden vader waar ze geen afscheid van heeft kunnen nemen. In Marokko is de begraafplaats een plek uitsluitend voor mannen. Roosen onderbreekt Sahraoui’s monoloog net te vaak en declameert vurig, zoals alleen zij dat kan: Can art make this happen? Hierna volgt een rituele wassing waarbij een van de cheikhats representant staat voor Sahraoui’s overleden vader.

In het volgende gedeelte, aangezet door percussie en traditionele liederen, doet actrice Dinah Bons verslag van haar transitie in de periode dat ze samenwoonde met haar Marokkaanse vriend en schoonouders. Een uitzonderlijk verhaal dat ietwat wegvalt tegen de performance van acteur Leendert Vooijce. In zuivere uithalen zingt hij een voortreffelijke versie van Billie Holiday’s ‘Lover Man’. Kort daarvoor wordt er langzaam een jurk afgewikkeld over zijn hoofd, armen en dijen, met daarop de print van een vrouwenlijf.

Tijdens het eindritueel versmelt het gezelschap als in een trance. Sommigen tijgeren, anderen ondersteunen elkaars lichaam. Er wordt gehuild en geschreeuwd. Touria Meliani, wethouder kunst en cultuur (we delen hetzelfde kussen) buigt zich naar mij toe: ‘Wat hier gebeurt, kun je niet repeteren, het gebeurt in het moment.’ Enkele toeschouwers staan op en verlaten de zaal. Het stuk was al intens, maar dit wordt wel erg veel. Kabereh Cheikhats is daarmee een prachtig ritueel, maar bij vlagen ontzettend ongemakkelijk. Zeker voor een publiek dat pas sinds vanavond bekend is met de Marokkaanse gewoonten. Een doorsnee dinsdag? Zeker niet. Volgende keer weer? Alleen als Adelheid mijn hand vasthoudt.

Foto: Female Economy