De brieven van Mia gaat over de onwaarschijnlijke vriendschap tussen een elfjarig meisje uit Syrië en een 94-jarige Joodse man. Dat gegeven is prachtig, maar het verhaal wordt met zevenmijlslaarzen verteld, aan de hand van te karikaturale personages. Van dik hout zaagt men geen drama.

De tekst van George Elias Tobal is gebaseerd op het gelijknamige boek De brieven van Mia (2017) van Astrid Sy. Een mooi idee: hoe zij twee ogenschijnlijke tegenpolen samen een spannend avontuur laat beleven, waardoor blijkt hoe dicht ze eigenlijk bij elkaar staan. De hoofdpersonen zijn de Syrische Laila van elf jaar oud, die in een asielzoekerscentrum zit met haar moeder, en meneer Isa Cohen, een knorrige oude man die de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd. Ze worden aan elkaar gekoppeld wanneer Laila van school de opdracht krijgt om contact te leggen met een buurtbewoner.

De aanvankelijke weerzin bij beiden is groot, maar Laila overwint haar afkeer als ze op zolder een kist met brieven van het Joodse meisje Mia vindt, geschreven aan Isa Cohen, destijds kennelijk haar vriendje. Ze raakt steeds meer geïntrigeerd door het levensverhaal van Mia en de oude meneer, die aanvankelijk helemaal niks wil weten van die confrontatie met zijn verleden, wordt langzaam maar zeker meegesleept door haar enthousiasme. Stukje bij beetje ontrafelen zij samen het mysterie van wat er met Mia is gebeurd.

De familievoorstelling is in première gegaan op 3 mei in samenwerking met Theater Na de Dam, een dag voor de officiële herdenking, in een met opvallend divers – en enthousiast – publiek gevuld Carré. Het begint op twee verschillende locaties, die eenvoudig aangeduid worden door schermen met geometrische patronen in zwartwit (decorontwerp: Yaron Abulafia): in de klas van Laila op de azc-school waar een leraar geschiedenis zijn best doet om de bijdehante leerlingen wat historisch besef bij te brengen, en in het huis van meneer Cohen. Aanvankelijk verloopt de kennismaking uiterst stroef: de oude meneer is knorrig en Laila heeft helemaal geen zin in extra schoolopdrachten. Maar als ze de brieven vindt, verandert alles.

Zodra ze begint voor te lezen vanaf de gestileerd weergegeven zolder, zie je voor op toneel de ‘echte’ Mia ook verschijnen. Daardoor komen de brieven letterlijk tot leven, een mooie vondst van regisseur Eran Ben-Michaël. Hij is samen met Tobal bekend van George en Eran Producties, bijvoorbeeld van hun trilogie over de wereldvrede of van George & Eran worden veganisten: zelfgeschreven comedy’s over actuele maatschappelijke kwesties. Zelf zijn ze als succesvol Joods-Arabisch duo een schoolvoorbeeld van een op het eerste gezicht onmogelijke combinatie: Ben-Michael is in Israël geboren en Tobal kwam op zijn twaalfde als Syrische vluchteling naar Nederland.

Telkens wordt er geschakeld van het heden – de ontmoetingen van Laila en meneer Cohen, het voorlezen van brieven – naar het verleden, naar die oorlogsjaren waarin Mia en haar tevens Joodse vriendje Isa langzaam maar zeker het leven onmogelijk wordt gemaakt. Het verhaal van de Tweede Wereldoorlog wordt extra urgent door de koppeling naar een hedendaagse oorlog. Jammer alleen dat net iets te vaak benoemd wordt dat Laila zo betrokken is omdat ze zich grote zorgen maakt over haar vader die in Syrië is achtergebleven. Dat wil je als toeschouwer zelf graag bedenken.

Helaas zijn er wat meer al te expliciete dramaturgische keuzes gemaakt. Vooral de personages die ze ontmoeten als ze samen op reis gaan, zijn pijnlijk karikaturaal. Waarom moet de dochter van een vriendin van Mia, de eerste die hen meer kan vertellen over haar lot, worden neergezet als een kirrende stoeipoes die voortdurend tegen die arme, oude meneer Cohen staat aan te rijden? Waarom moet de gids in Auschwitz ook al zo’n lolbroek zijn?

De hele reis wordt in veel te grote hinkstapsprongen afgelegd, bijna afgeraffeld zodat het toch enerverende verhaal van Mia – die in het verzet gaat, ontsnapt, wordt opgepakt, uit de volgepakte trein naar Auschwitz weet te ontsnappen – elke spanning ontbeert. Jammer, want er wordt door de hoofdpersonen goed gespeeld: Laila (Liza Macedo dos Santos) is absoluut aangrijpend, maar ook David Lucieer (als de jonge Isa) en Britte Lagcher laten gelaagd spel zien. Ook de muziek van Milan Sekeris is mooi subtiel: met een enkele gitaarriff of zachte pianomuziek weet hij een wereld aan emoties op te roepen.

Foto: Bart Grietens