De financiële schade door de coronacrisis is enorm, en het einde is nog niet in zicht. Wat zijn de verhalen achter de cijfers? Theaterkrant gaat in gesprek met zzp’ers uit de theatersector. Waar doen ze het van? Hebben ze nog werk en inkomen? En hoe gaan zij om met de onzekerheid die de coronacrisis brengt? Deze keer: Ekaterina Levental van LEKS Compagnie en Duo Bilitis.

Zangeres, harpiste en theatermaker Ekaterina Levental (Tasjkent, 1977) kwam in 1993 als vluchteling naar Nederland. Het almaar openlijker antisemitisme in Oezbekistan had haar ouders doen besluiten het land te verlaten. In Israël werden ze als minderwaardige sujetten uitgekotst, in Moskou werden ze van hun laatste centen beroofd, in Zweden volgden nog meer vernederingen. Pas in Nederland vonden ze uiteindelijk de zo verhoopte veilige haven, Ekaterina was pas 16 jaar oud.

Met bewonderenswaardige volharding baant Levental zich vanuit haar positie als underdog een weg naar de top van het Nederlandse muziekleven. Ze zingt bij De Nationale Opera, vormt het succesvolle Duo Bilitis met Eva Tebbe en start met levenspartner Chris Koolmees de in kleinschalig muziektheater gespecialiseerde LEKS Compagnie. Samen toeren ze langs sjieke schouwburgen, veredelde boerenschuren en alles daartussenin. Ze vergaren faam met succesvolle éénvrouwsproducties als de op haar eigen leven geïnspireerde trilogie De grens; De Weg en Schoppenvrouw en bestaande klassiekers als La voix humaine van Poulenc.

‘Toen Rutte op 11 maart de sluiting van de theaters afkondigde, begreep ik dat ik aan de vooravond stond van een historische ramp’, memoreert Levental. ‘Sinds mijn jeugd was ik gefascineerd door epidemieën. “Nu is het dus zover!”, was mijn eerste gedachte toen ik hoorde over de lockdown. In de praktijk betekende dit dat alle voorstellingen met LEKS Compagnie en Duo Bilitis én mijn tournee met Holland Opera in één klap werden afgebroken.’

Financieel leek de schade aanvankelijk nog te overzien: ‘Holland Opera vergoedde alle ruim vijftien misgelopen voorstellingen, en zo’n dertig uitvoeringen met onze eigen LEKS Compagnie werden grotendeels verplaatst. Maar voor een aanzienlijk deel van de annuleringen is nog altijd geen nieuwe datum vastgesteld.’

Qua compensatie springt Holland Opera er gunstig uit: ‘Een zeer beperkt aantal podia is in staat geweest ons gedeeltelijk of geheel te compenseren. Eentje vergoedde 100 procent, een ander 90, weer een ander 50 en tot slot was er nog een organisatie die 40 procent compenseerde, de rest lukte dat niet.’

Opvallend is dat het over het algemeen niet de grote, rijkelijk gesubsidieerde en met extra gelden bedeelde instanties zijn die ruimhartig de portemonnee trokken. ‘Met name kleine podia toonden zich betrokken bij onze situatie en verzekerden ons uit zichzelf dat wij een andere keer terug konden komen. Die continuïteit is voor ons op dit moment het allerbelangrijkst, maar concreet betekende het natuurlijk wel een flinke inkomstenderving.’

Levental is niet het type om bij de pakken te gaan neerzitten en zocht direct naar andere mogelijkheden. ‘Met pianist Frank Peters had ik al in 2017 het plan opgevat het complete liedoeuvre van Nikolaj Medtner op te nemen. We stonden op het punt onze eerste cd in een reeks van vijf te presenteren, Incantation. Toen dat niet door kon gaan, hebben we een alternatief gevonden in een goed ontvangen livestream. Inmiddels hebben we ook de tweede cd gemaakt en de derde staat op de rol.’

Een tweede kans bood Opera2day: ‘Op hun verzoek maakten we La Voix Humaine en quarantaine, een op de coronasituatie toegesneden versie van Poulencs eenakter. Bovendien hebben we een mini-film gemaakt gebaseerd op onze Schoppenvrouw, die online te bekijken is.’

Een geschenk uit de hemel vormde een aanbod van Dick Verdult: ‘Hij bood me een rol aan in zijn film Als uw gat maar lacht. Dat was een zeer bijzondere ervaring, die ook financieel wat lucht gaf. Voor de rest heb ik me op zelfstudie gestort en op voorbereidingen voor projecten met LEKS Compagnie en Duo Bilitis. – Ik geloof dat ik tijdens de coronacrisis harder gewerkt heb dan ooit.’

Financieel hield ze vooral het hoofd boven water dankzij haar spaargeld. ‘Ik heb nooit vast werk gehad en ga er al jaren niet meer vanuit dat ik ooit een vast inkomen zal kunnen verwerven. Ik spaar dus al jaren met de gedachte dat er slechtere tijden kunnen komen en vergeet nooit dat ik op mijn 16e als vluchteling naar Nederland ben gekomen. Dat ik op het podium mag staan en daarmee mijn geld kan verdienen is tot de dag van vandaag geen vanzelfsprekendheid voor mij.’

Door de noodsituatie kreeg Levental ook meer inzicht in haar eigen persoonlijkheid: ‘De coronacrisis leerde mij dat ik geen medelijden wil hebben met mezelf en dat ik in dit soort situaties vanzelfsprekend in de overlevingsmodus stap waarmee ik vanuit mijn achtergrond zo vertrouwd ben. – Wat heel mooi, maar tegelijkertijd ook triest is. Ik heb me gerealiseerd dat ik er van nature niet vanuit ga dat iemand mij als “kunstenaar” zal willen steunen. Ik kijk met grote ogen naar kunstenaars die eisen stellen. Maar tegelijkertijd begreep ik opeens dat ik hiervan kan leren realistischer te kijken naar het belang van mij en mijn sector in de maatschappij.’

Heeft zij, net als andere zzp’ers in de cultuursector overwogen een andere baan te zoeken? Levental: ‘Deze vraag houdt me al mijn hele leven bezig. Ik ervaar het als een wonder dat ik mezelf al die jaren heb kunnen bedruipen dankzij mijn optredens en daarvan zelfs heb kunnen sparen. Mocht het nodig zijn ander werk te zoeken, dan zal ik dat gewoon doen. Als er deuren dichtgaan, kijk ik of er een raam openstaat. Als de nood echt aan de man komt, ga ik me op een andere manier nuttig maken in de maatschappij. – Zonder om te zien in wrok.’

Inkomen verloren? Ja, ongeveer 20.000 euro.
Werk verloren? Ja.
Uitkering? Ja, TOZO I, II – ‘Tozo II moet ik waarschijnlijk teruggeven in verband met mijn inkomsten.’

Foto: Richard Smit