Zij is de godin van de aardappel, Axomama. Ze is een soort tovenares of schikgodin die het leven beheerst. Haar podium bestaat uit op elkaar gestapelde aardappelkisten in een akkerbouwbedrijf in het noorden van  Friesland, waar de Nieuwebildtdijk en de Oudebildtdijk rechte lijnen door het landschap trekken, vlak tegen de waddenkust aan. De Friestalige muziektheatervoorstelling Axomama toont opnieuw een aspect van het boerenleven, zoals in tal van recente locatievoorstellingen dit theaterseizoen. 

Axomama maakt deel uit van de Bildtse Aardappelweken, een combinatie van beeldend kunst en theater. Onder de naam ‘Kûnst in Skuren’ zijn in een aantal boerderijschuren kunstwerken te zien – variërend van schilderijen, grafiek, installaties en keramiek tot fotografie – die het Friese land verbeelden en met name de band tussen kunstenaar en landschap. De in Leeuwarden gevestigde galerie De Roos van Tudor is verantwoordelijk voor de keuze van de 19 kunstenaars.

Beeldende kunst en theater vullen elkaar aan. Kijk naar het fotografische werk Het laatste aardappelmaal van Jenny Boot, en je begrijpt de betekenis van de aardappel. Denk dan ook even aan De aardappeleters van Van Gogh.  Tekstschrijver Hein Jaap Hilarides en regisseur Theo Smedes maken van Axomama een bijna rituele voorstelling waarin kwade en goede krachten op elkaar botsen. De muziek met toetsen, gitaar, bas en drums is van Rik Meijer.

Er is de boerendochter Amanda (Lysbeth Welling) die op zoek is naar een man om in deze moeilijke tijden het bedrijf van haar familie voort te zetten. Ze raakt in de ban van aardappelveredelaar Victor (Theun Plantinga) die op vernuftige wijze het ultieme aardappelras creëert met behulp van gentechnologie. Dit nieuwe ras zal de mensheid redden, want hij is bestand tegen ziektes en kan ingezet worden bij zilte teelt.  Zelfs is Victor in staat een gentech-vrouw te scheppen, Mary.

Lijnrecht tegenover de veredelaar staat boerenzoon Ralf (Jitze Grijpstra), die eerlijkheid, hard werken en puurheid uitstraalt. Hij draagt een blauwe overall, de veredelaar een witte laboratoriumjas met daaronder een bonte pantalon. Axomama, gespeeld door Tet Rozendal, is een intrigerend personage dat het midden houdt tussen orakel en godin. Ze praat in raadsels, vergelijkbaar met het Griekse Orakel van Delphi. Uiteindelijk triomfeert zij in de strijd tussen technologie en natuur.

De verwikkelingen rondom de gentech-aardappel zijn even komisch als ook dreigend. Victor is ervan overtuigd dat evolutie niets anders is dan ‘veredeling’ en dat hij de mens vooruithelpt naar een ideale toekomst. Hij wordt zelfs verliefd op Mary, zijn eigen creatie. Victors laboratorium is zo doortrokken van kwalijke stoffen en vloeistoffen dat hijzelf op een aardappel begint te lijken en er nieuwe scheuten uit zijn haar en lichaam beginnen te groeien. Grimeur Arjen van der Grijn leeft zich, samen met kostuumontwerper Wolly Prins, heerlijk uit in deze aanstekelijke transformatie.

Op het eerste gezicht lijkt Axomama vooral een voortvarend en muzikaal gebracht toneelstuk over een doorgeslagen professor en een mysterieuze godin, maar schrijver Hilarides snijdt wel degelijk een belangwekkende thematiek aan. In hoeverre beïnvloeden gentech en zelfs kunstmatige intelligentie onze toekomst en de productie van ons voedsel? Levert gentech een bijdrage aan duurzaamheid?

Het contrast tussen boer Ralf en veredelaar Victor is meer dan slechts een toneelmatige: de mens is geneigd de natuur naar zijn hand te zetten maar de natuur gaat ook haar eigen gang, de mens moet ook leren te luisteren naar de natuur, zoals Ralf in een lied mooi verwoordt. In combinatie met de locatie van reusachtige aardappelschuren met vaak monumentale kunstwerken en het indrukwekkend uitgestrekt Noord-Friese landschap verdient Axomama alle lof.

Foto: Piet Douma