De coronapandemie met haar lockdowns gaf een enorme boost aan theatermakers met één been in de muziek. In de twee jaar dat ze zich noodgedwongen moest terugtrekken, ontwikkelde theatermaker en actrice Merel Pauw haar muzikale alter-ego Elmer. In die rol voelt ze zich vrij om te spelen met codes en tast ze de grenzen af van het begrip theatraal concert.
‘Ik wilde al heel lang muziek maken maar durfde eigenlijk niet’, bekent Merel Pauw (1995). Tijdens de lockdown zette ze zich over haar angst heen en produceerde ze haar eerste EP, binnenkort volgt haar tweede. Pauw maakt deel uit van het collectief DIEHELEDING en is freelance acteur; ze speelde onder andere in de voorstellingen Gender van Oostpool en Sonnevanck en Trojan Wars en Queer Planet van HNTjong. Als ze niet oppast loopt haar agenda dicht, maar haar inhoudelijke commitment ligt bij Elmer – de letters van Merel door elkaar gehusseld – en DIEHELEDING. Met het collectief brengt ze hiphop naar theater, met Elmer is het precies andersom. Maar optreden in theaters wil Pauw niet meer. Het werkt niet, publiek dat passief op de stoel zit. ‘Mensen moeten kunnen dansen om onderdeel te kunnen worden van de uitbundige wereld van Elmer.’
Haar eerste EP produceerde ze zelf, maar aan haar nieuwe EP werkt ze samen met Steven Ivo – ook lid van het collectief DIEHELEDING. De nummers ontstaan organisch. Het begint vaak met een anekdote of een verhaaltje in haar hoofd, langzaam maken de twee vanuit daar een boog naar een song. ‘Steven stuurt me een beat en ik reageer daar vervolgens schrijvend op. Als er dan een tekst ligt, sparren we over wat we muzikaal inzetten om het verhaal zo helder mogelijk te vertellen. Is het een zielig lied dan beginnen we graag met majeur akkoorden, al is het alleen al om de luisteraar op het verkeerde been te zetten. Na tien seconden switchen we dan naar melancholische klanken.’ Theaterdramaturgie vertaald naar muziek. Pauw gebruikt het in de ontwikkeling van songs, maar uiteraard ook in haar performance op het podium. ‘In optredens onderzoek ik hoe ver ik wil gaan qua theatraliteit; hoe extreem kostuums kunnen zijn of wat ik op het podium meeneem als object.’
‘Maar wat ik in beide vooral opzoek, is onvoorspelbaarheid. Ik switch voortdurend. De ene keer maak ik mezelf hard belachelijk als loser, de andere keer zet ik bewust kwetsbaarheid in. Ik heb een vrolijke neiging tot provoceren en kaart graag de codes aan, ook binnen de muziekwereld. Eén van mijn laatste nummers Lager, dat binnenkort uitkomt, is een knipoog naar wat het publiek verwacht van vrouwelijke artiesten. Vrouwen dragen bewust onthullende kleding en ownen hun vrouwelijkheid in het huidige feminisme. Maar ik herken mezelf er niet in, ik ben dat niet. En dat ik dat niet kan, integreer ik ook in het nummer, heel theatraal huilend.’
Ik neuk je vader is een ode aan haar geliefde subgenre Miami bass, een stijl uit de hiphop met een hoger dance tempo en seksueel expliciete teksten. Pauw: ‘Als een vrouw een keer zoiets maakt, wordt dat heel heftig gevonden, terwijl de Jeugd van Tegenwoordig al jaren met dit soort nummers komt!’
Al speelt Pauw graag met ongrijpbaarheid, ze vindt het ook het belangrijk om zichzelf bloot te geven in het werk. Zonder die kwetsbaarheid vervalt alles immers tot een persiflage, vindt ze. In één van haar nummers beschrijft ze een paniekaanval die ze had tijdens een vrijpartij. ‘Ik kan het nummer bijna niet performen zonder weer in dat gevoel te glijden dat ik toen ervoer. De muziek is zo hypnotiserend.’ Vorm en inhoud vallen samen door de flow van woorden. Pauw moet letterlijk happen naar adem in dit nummer, dat technisch heel dicht op de versnelde ademhaling is gecomponeerd. ‘Wat ik soms jammer vind, is dat de nummers wel erg over mezelf gaan. Ik hoop dat ik op een gegeven moment in staat ben om over de wereld iets te kunnen zeggen, zoals iemand als Kae Tempest dat doet. Maar waarschijnlijk moet je als artiest ook gewoon door zo’n fase heen. Als je echt eerlijk bent in je teksten, zullen anderen zich er ook mee kunnen identificeren.’
‘Ik wil mijn solocarrière en het werk met DIEHELEDING blijven combineren. Beide beïnvloeden elkaar. In de muziekwereld is helaas weinig te verdienen; het is nog erger dan in de theaterwereld. We hebben nu iets opgebouwd als collectief, dat is waardevol en geeft een basis. Ik wil dat voor geen goud missen.’
Pauw wil richting concertzaal en hoopt deze zomer een flinke tour te maken. Ze heeft inmiddels een boekingsbureau dat hieraan werkt. Op de vraag of beide niet samen te ballen zijn onder het collectief, is het antwoord helder. ‘In Elmer ademt die DIEHELEDING, maar ik houd het muziek- en theatercircuit bewust gescheiden. De theaterwereld snapt de interdisciplinaire ontwikkelingen heel goed en staat er open voor. Maar andersom is dat niet zo, de labeling in de muziekwereld is heel sterk. Je wordt al snel afgewezen omdat het theater is. Na Lowlands ben je klaar.’ Je wordt niet meer geboekt.
Elmer is het alter-ego van Pauw; een personage dat ze niet alleen op het podium maar op termijn ook in getekende cartoons tot leven wil brengen. Hoe ziet zij zichzelf als het gaat om gender-identificatie? ‘Als op de middelbare school het woord non-binair meer was gebruikt, had ik mezelf wellicht geïdentificeerd met dat begrip, maar ik ben inmiddels echt helemaal okay met de identificatie vrouw, zij en haar. In de context van Elmer speel ik vrij met het begrip gender, maar ik worstel er soms ook mee. Veel artiesten worden tegenwoordig beschuldigd van queer-bashing. Ik wil er niet argeloos mee om gaan. Maar als ik als Elmer op het podium sta, voel ik me geen vrouw. Dan vind ik het juist heerlijk om in dat mannenonderbroekje rond te springen en een bepaalde vorm van vrijheid te hebben in dat spel.’
‘Ik zou willen dat vrouwen nog meer zichzelf durven zijn in de muziekwereld. Veel artiesten zoals Froukje en S10 zijn niet op de klassieke manier sexy. Dat vind ik fantastisch, maar ik mis soms die andere kant; druktemakers zoals Peaches bijvoorbeeld, die lelijk durven zijn. Er is wel een nieuwe beweging gaande. Eén die zich loswrikt van de vaste codes in de hiphopcultuur, ook in Nederland. Dan denk ik aan het duo Lionstorm. Ik zie ook meer theatrale beweging in de muziekindustrie. Neem Prins S en De Geit, de band van acteur en muzikant Scott Beekhuizen, die het ontzettend goed doet op dit moment.’
Foto: Derk Stenvers
De Baron van Münchhausen van Dieheleding speelt nog t/m 20 maart.
Dieheleding.nl
Tourdata van ELMER zijn te vinden op Elmermuziek.nl
Dossiers
