De locatievoorstelling Returning the Gaze van Sites of Memory is een muzikale reis door verleden en heden. Het publiek wordt van begin tot eind uitgenodigd om een ander perspectief in te nemen dat niet vanuit de dominante blik is vormgegeven.

De ongehoorde verhalen achter de rijkdom van de grachtengordel van de 18e en 19e eeuw komen tot leven door dans, muziek, poëzie en koorzang. Van de stijlkamers van het Willet-Holthuysen naar de Hermitage en de moderne straten van Amsterdam. Deze locaties vormen het vertrekpunt voor gespeelde en gedanste verhalen.

Het publiek start de wandeling bij Willet-Holthuysen en beweegt met de cast mee door de straten van Amsterdam naar de Hermitage. Bij het imposante huis Willet-Holthuysen, een van de locaties van het Amsterdam Museum, worden uitgenodigd om plaats te nemen in de symmetrische Franse stijltuin. Onze reis begint met de warme en akoestische klanken van de gitaar (singer songwriter Shishani en muzikant Dennis W. Thompson) die de hele tuin vullen met muziek.

De spelers dagen het publiek uit om mee te lopen en naar verhalen te luisteren van ‘eigenwijze visionaries’ die ‘de toekomst dichter bij de schoonheid en waarheid te brengen’. Ze nodigen het publiek uit om naar de geschiedenis te kijken en de ‘zwarte bladzijden te zien voor het schaamtelijk boek’ dat het is. Vanaf nu kijken wij niet meer naar de geschiedenis vanuit de dominante norm, namelijk de verhalen van schandelijke rijkdom, zonder te erkennen over wiens rug dit verkregen is.

We lopen door de keuken, trap, overloop en stijlkamers van het museum, terwijl Shihani en Judith Westerveld ons meenemen in het verhaal van Susanna Dumion en haar nazaten. We horen eerst in de tuin in een korte monoloog hoe Dumion als totslaafgemaakte moest werken op plantage Het Vertrouwen van de Lespinasse-Tauney familie in Suriname en later door de weduwe Maria Lespinasse-Tauney werd meegenomen naar Amsterdam, waar zij samen met de familie op de Herengracht verbleef. We lopen door en horen in het trappenhuis vervolgens het perspectief van andere totslaafgemaakten die in het huis zijn verbleven. We horen over hun ervaringen in dit huis, hoe zij zich hebben gevoeld en vooral wat hen kracht gaf om te blijven staan.

De klokken luiden en de harde voetstappen horen we door het hele huis heen. In de overloop zwieren dansers (Mihau Pruna en Xaviera Nibte) langs ons heen. Onder begeleiding van de meerstemmige koorzang en de klanken van traditionele instrumenten als de West-Afrikaanse drum en de kalimba, horen we de verborgen verhalen die vertolkt worden door Jomecia Oosterwolde en Jörgen Gario.

De afwisseling van talen, van Papiamentu, Sranan Tongo, Engels tot Nederlands, de muziek en de koorzang geven samen kleur aan de verhalen die schuilgaan in de eeuwenoude instrumenten, tradities en personen die in dit huis en deze plekken zijn geweest. We horen de liederen, geluiden van instrumenten en talen die in de koloniale tijd onderdrukt of zelfs verboden waren in het huis van de kolonisator. Je hoort en voelt de geschiedenis om je heen bewegen en staat zo midden in het verleden.

De koloniale geschiedenis is tot op heden zichtbaar en voelbaar in alles om ons heen. Om dit te zien is perspectief belangrijk. Dit maakt de voorstelling zichtbaar door in de ruimte te staan en andere verhalen tot leven te brengen van de mensen die niet gehoord worden, maar een wezenlijk onderdeel waren van het huis en de geschiedenis. Als we later door de straten lopen van Amsterdam, zien we de spelers met enorme vlaggen wapperen. Ze wijzen niet alleen de weg, maar verwijzen ook naar de link van Willet-Holthuysen met de verhalen van verschillende tot slaaf gemaakte zwarte vrouwen.

Op een van de vlaggen staat de boodschap ‘Let Them Talk’. De vlaggen zijn geïnspireerd door de kracht en het lange leven van totslaafgemaakten zoals Dumion en Serafina van Brazilië. Serafina’s verhaal komt terug in zowel monologen als in kostuums en banners. Ze was een belangrijke vrouw in de kleine Afro-Atlantische gemeenschap die in Amsterdam ontstond in de 17de eeuw en staat symbool voor de vrouwen die de kern vormden van deze gemeenschap.

Returning the Gaze maakt de verhalen die ver weg voelen op een inspirerende manier weer zichtbaar en heel dichtbij. Tegelijkertijd maakt de voorstelling pijnlijk voelbaar hoe de uitwissing van de ervaringen van zwarte vrouwen haar oorsprong vindt in onze koloniale geschiedenis. Een uitwissing die vandaag de dag nog steeds zichtbaar wordt gemaakt door sociale bewegingen als #sayhername, en de urgentie en noodzaak om ongehoorde verhalen te vertellen voelbaar maken.