‘In de podiumkunstensector heerst sterk het gevoel dat het subsidiestelsel stuk is.’ Ik schreef het ruim acht jaar geleden op deze plek. Ook toen waren net de subsidies verdeeld en waren woede en onrust groot. En ook toen werd er vanuit de kunstwereld luidkeels geroepen dat een stelselherziening nodig was.
Sindsdien kwamen en gingen drie bewindslieden van Cultuur, allemaal met eigen prioriteiten; waren er twee subsidierondes met spannende nieuwkomers en pijnlijke afvallers; schreef de Raad voor Cultuur twee plannen voor een nieuw cultuurbestel die in een la belandden; en toonde de coronacrisis dat flexibiliteit, vertrouwen en creativiteit nog geen vergeten begrippen zijn in het cultuurbeleid.
Maar een nieuw bestel: ho maar – ook per 2029 zal het slechts gaan om het ‘eenvoudiger en robuuster’ maken van het huidige systeem, aldus minister Bruins.
Toch moet het denken over cultuurbeleid vanuit het veld zelf aangejaagd blijven worden. Ook binnen de huidige piketpaaltjes is er nog wel het een en ander aan te passen, en kunnen enkele belangrijke slijtageplekken worden aangepakt. Die vaststaande kaders en de ruimte voor oplossingen vormen het thema van deze speciale editie.
Dit nummer begon nog voor de subsidieuitslagen deze zomer met een bijeenkomst van de ‘beleidsclub’, een groep geïnteresseerde leden van De Metselarij, het leernetwerk voor ‘mogelijkmakers’ (producenten, zakelijk leiders, marketeers) van de kunsten. Uit dit gesprek kwam al een groot aantal thema’s naar voren dat bij de jongere generatie leeft. Hun zorgen over de andere inkomstennorm van het Fonds Podiumkunsten en hun nieuwsgierigheid naar de lobby van de sector, en naar interessante alternatieven uit het buitenland, leidden rechtstreeks tot artikelen op de pagina’s hierna.
Ná subsidie-d-day zochten we contact met de NAPK. De soms moeilijk navolgbare afwijzingen van bijzondere groepen zorgden voor veel beroering, pijn en onbegrip in het veld – nog meer dan acht jaar geleden. Directeur Mirjam Terpstra en senior beleidsmedewerker Hedwig Heeremans zaten aan bij twee redactievergaderingen en organiseerden de rondetafel met spelers uit het veld: mid-career makers, theaters, festivals, afvallers en nieuwkomers spraken samen over hoe nu verder. Ondanks de begrijpelijke emoties komen ze met heldere ideeën en aanbevelingen. De NAPK ondersteunt dit nummer ook financieel, waarvoor grote dank.
Zoals gezegd vallen de bijdragen aan dit nummer onder te verdelen in het signaleren van knelpunten en het bieden van oplossingen. Rosalie Fleuren en ikzelf doken in het juridische kader van de meeste subsidieregelingen, de tenderprocedure (een duidelijk knelpunt); Rutger Gernandt, oud-zakelijk leider van De Warme Winkel (die voor dit nummer voor ons fungeerde als buitengewoon hoogleraar cultuurbeleid), schreef een prikkelend voorstel voor een herinrichting van de meerjarige regeling bij het Fonds Podiumkunsten. Enkele stukken vallen buiten deze indeling, zoals het prachtige essay van Samuel Vriezen, waarin hij het cultuurbeleid een planetaire dimensie geeft.
Cultuurbeleid in Nederland is subsidiebeleid. Dit nummer gaat veel over subsidies, en ook veel over het Fonds Podiumkunsten – in het volle bewustzijn dat het veld natuurlijk veel breder en dieper is. De kortademigheid van de sector en de lage organisatiegraad geven weinig bedding voor het ontwikkelen van een langetermijnvisie voor de gesubsidieerde podiumkunsten.
Toch kunnen we dit niet overlaten aan de politiek. Vooral aan de rechterzijde is er dringend behoefte aan een idee over kunst in de samenleving dat verder gaat dan alle subsidies afschaffen. We maken dit nummer in het besef dat alle inspanningen om het bestel beter te maken met een pennenstreek kunnen worden afgeschreven door een volgend, wellicht nóg rechtser kabinet. Iemand die hier ongetwijfeld waardevolle ideeën over zou hebben, die we nog graag gehoord hadden was Jan Zoet, die kort voor kerst overleed. Aan deze ‘ridder voor de kunsten’, zoals Michiel Kruijt en Annette Embrechts hem kenschetsten in hun necrologie in de Volkskrant, is dit nummer opgedragen.
Beeld Herman van Bostelen
Dossiers
