Aan het slot blazen twee mannen – een componist en een wetenschapper – ieder op een fluitje: de een verbeeldt de kanoet, de ander de goudplevier. Deze twee steltlopers vormen de hoofdpersonages in de voorstelling Tracks, op Oerol 2017 uitgebracht door Pier21.

De locatie is de Westerkerk op West-Terschelling. Componist, slagwerker en vogelkenner Sytze Pruiksma weet als geen ander vogelgeluiden te transformeren tot indringende, poëtische muzikale composities. Met een rijkgeschakeerd muziekinstrumentarium weet hij de roep van vogels als de kanoetstrandloper, rotgans, goudplevier en rosso grutto tot klinken te brengen, niet echt geluidnabootsend, maar als echte compositie.

Zijn tegen- en medespeler is hoogleraar Theunis Piersma, trekvogeldeskundige, die volkomen verliefd is op de kanoetstrandloper, een vogel die in het hoge noorden broedt en in Afrika overwintert. En ons land, en dan vooral de Waddenzee, aandoet om halverwege te foerageren, krachten op te doen, rust te vinden.

Maar Tracks is allesbehalve een ornithologisch relaas. Ook de niet-vogelliefhebber kan geraakt én geroerd zijn door het theatrale verhaal dat de beide heren onder de naam Pier21 uitbrengen. De hoogleraar heeft ontdekt dat kanoeten door de klimaatverandering ginds op de toendra steeds vroeger worden geboren. Omdat het voedselaanbod dan net niet voldoende is – eigenlijk komen ze als het ware te vroeg uit het ei – ontwikkelen hun snavels zich minder snel, en blijven dus korter. In het overwinteringsgebied, het National Park Banc d’Arguin voor de kust van Mauretanië, kunnen ze dan minder goed bij hun voedsel. Wat een fatale samenloop van omstandigheden. Het kan in de wereld van de wetenschap uniek heten dat veldonderzoek tot zo’n verbluffend resultaat kan leiden.

Maar Tracks is ook geen wetenschappelijke voorstelling. In de regie van Jos Thie is het een aangrijpende ontdekkingsreis door een wonderlijke wereld waarvan wij, ondanks alle onderzoek, nog steeds niet alles weten. Het is aanstekelijk om de hoogleraar als acteur aan het werk te zien, met een pullover over het witte overhemd, omringd door zijn onderzoeksspullen als laarzen, opgezette vogels, vangnetten voor de vogels, zelfs een wereldbol waarop hij de onwaarschijnlijke trekroutes aangeeft. Het is ook aan Piersma te danken dat hij stelt dat vogels ‘wereldreizigers’ zijn en dat ze behoren tot een wereldomspannend netwerk. En kanoet verbindt het arctische noorden met het tropische zuiden.

Tracks is een voorstelling die ontroert. Na afloop hoorde ik zelfs van toeschouwers dat ze tot tranen geroerd waren, vooral door die klaaglijke roep van de steltlopers waarover het gaat. En ook omdat de reizen van vogels zo onvoorstelbaar heroïsch en levensgevaarlijk zijn, dat wij alleen maar diepe bewondering kunnen hebben voor wat zij verrichten. En daartoe hebben ze onze zorg en aandacht nodig. Tracks is daartoe een weergaloze oproep, bovendien voor wie dat op prijs stelt met humor gebracht. Maar ondertussen is het wel een zaak op leven en dood die de hoogleraar en percussionist aansnijden.

Hoewel de innig gebrachte, gevoelige voorstelling zich afspeelt in een kerk, ligt het wad om de hoek. Is de toeschouwer eenmaal weer buiten, aan het wad, dan is het of de voorstelling zich daar voortzet. Of we opnieuw luisteren naar dit briljante muzikale hoorcollege, verrijkt met klanken. Luister eens naar de roep van de vogels en wat ze ons vertellen, al broedt de kanoet op dit moment in de hoognoordelijke toendra. In de herfst zal hij weer op de Waddenzee terugkeren. En dan klinkt zijn roep. Overweeg nog eens wat we sinds dit optreden over deze vogels weten.

Foto: Rene den Engelsman