De Stadsschouwburg Amsterdam heeft tegenwoordig een bijzonder goede hand van internationaal programmeren. Nu is er de Berlijnse voorstelling The Situation te zien, een zeer intelligente en geestige, collectief gemaakte productie met Syrische, Israëlische, Palestijnse en Kazachstaanse theatermensen. Soms blijkt het nog moeilijker een huwelijk te redden dan de vrede in het Midden-Oosten.

Soms weten ze het zelf niet meer, de Palestijnse man Amir (gespeeld door Yousef Sweid) en de Israëlische vrouw Noa (Orit Nahmias). Hebben ze het over de mislukte vredesbesprekingen uit 2000 over het Midden-Oosten, of gaat het om het redden van hun gemengd Israëlisch-Palestijnse huwelijk. Het is allebei even uitzichtloos.

Maar ook het publiek raakt in de war. Kijken we naar theater of naar de werkelijkheid? De Israëlische regisseur Yael Ronen was ook getrouwd met een Palestijnse acteur en heeft een baby van hem. Deze acteur speelt de Palestijn die met een Israëlische is getrouwd. Hij en Nahmias wisselen razendsnel alle argumenten en clichés over de situatie in het Midden-Oosten uit. Het is vaak bijzonder geestig, maar ook wel eens behoorlijk aangrijpend. De Palestijnse vader vertelt dat hij, toen ze nog in Tel Aviv woonden, met zijn zoon geen Arabisch durfde te spreken in de Israëlische omgeving, uit angst om voor een terrorist te worden aangezien. Maar nu ze naar Berlijn zijn uitgeweken schrikt hij als zijn zoontje iets in het Hebreeuws zegt in de wijk Neukölln, dat ‘Palestijnse dorp’. Nu is hij bang dat de kelner hem aanziet voor een Mossad-agent die zich als Palestijn voordoet.

Zo gecompliceerd zijn de relaties tussen al die mensen die in het huidige Berlijn zijn aangespoeld. Een Joods-Israëlische vrouw die doet alsof zij het geen probleem vindt om in Berlijn te wonen, maar die wel bij iedere douche, trein, pyjama, ja, als ze een beeld van een orgie ziet, aan de sjoa moet denken. Een Palestijn die waanzinnig mooie sprongen en salto’s maakt (Karim Daoud), maar die dan vertelt hoe hij met zo’n sprong op de Israëlische Afscheidingsmuur terecht kwam, want hij wilde zo graag de zee zien. Een Syriër (Ayham Majid Agha) die gruwelijke dingen heeft meegemaakt, voordat hij zijn land is ontvlucht. Een zwart Palestijns meisje (Maryam Abu Khaled) vertelt dat zij zich heel erg alleen voelt: als zwarte, als Palestijnse, als vrouw. En dan is er de welwillende Duitse leraar bij wie ze allemaal een cursus Duits volgen. Hij kan maar niet begrijpen dat hij te maken heeft met hoogst intelligente mensen, die verschrikkelijk veel hebben meegemaakt en die zich misschien veel naïever voordoen dan ze zijn. Dimitrij Schaad speelt hem prachtig in zijn ijver, zijn onbegrip, zijn verstopte neerbuigendheid en ook in zijn wanhoop: hij blijkt ook niet zo erg Duits, maar afkomstig uit de ex-Sovjetrepubliek Kazachstan, waar zijn vader ooit een hoge functie had. Zijn transformatie van Stefan naar Serjev is adembenemend.

Het Maxim Gorki Theater is al twee keer door het theaterblad Theater Heute tot Theater van het Jaar uitgeroepen. Het heeft sinds kort een nieuwe leider, intendante Shermin Langhoff, van Duits-Turkse komaf, en maakt nu veel theater over immigratie, racisme en assimilatie. Langhoff verving bijna het hele ensemble door Turkse, Afrikaanse, Arabische en Oost-Europese acteurs. Ook een aantal Israëlische theatermakers krijgt er een kans, onder wie regisseur Yael Ronen, die de moeilijkheden van een gemengde cast nu juist als uitgangspunt nam voor The Situation om een soms hilarische, soms interessante, soms ontroerende voorstelling te maken, heel eenvoudig vormgegeven (door Tal Shacham) met twee zetstukken, in de vorm van een trap, die kunnen schuiven en draaien. Schitterend.

Foto: Ute Langkafel / Maifoto