Plato’s grot is virtueel geworden. Zijn allegorie is actueler dan ooit, betogen Elli Papakonstantinou en het ODC Ensemble. En dat zullen we weten ook. Met flitsende beelden en vocaal geweld pretendeert The Cave diepe inzichten te verkondigen over de gevaren van het internet, maar echt veel nieuws heeft het niet te vertellen.

De allegorie van de grot is een van de bekendste passages uit de Westerse filosofie. Plato beschreef een grot waarin vastgeketende gevangenen enkel schimmen van echte objecten kunnen zien. Wie zich zou bevrijden en het vuur achter hem zou zien, zou verblind raken. Wie het licht buiten de grot zou zien en dan weer terugkeert, zou niemand kunnen overtuigen van een wereld buiten de grot.

Papakonstantinou vertaalde Plato’s allegorie naar een cyberpunk-opera die nadrukkelijk parallellen legt met de beelden die we op Instagram zien, het nieuws dat we op Facebook lezen en de films die we op Youtube streamen: allemaal vage schimmen van de werkelijkheid, die binnendringen in onze echoruimtes.

Alhoewel de meeste toeschouwers een basiskennis zullen hebben van de materie, bestaat een groot deel van het libretto uit het uitleggen van Plato’s allegorie. De dialoog die hij in De Staat voert is vertaald naar muzikale uitwisselingen tussen Blaine L. Reidinger, Anastasia Katsinavaki, Vivi Petsi en Marilena Crisohoidi. Ze worden visueel versterkt door een grot op een projectiescherm, waarin een schaduwspel plaatsvindt. Tegelijkertijd zien we hoe Pantelis Makkas op het podium die illusie tot stand brengt. De dualiteit van een ‘echte’ wereld en een schaduwwereld wordt hier in vorm benadrukt: alles wat op het scherm te zien is, is slechts een afspiegeling van wat er buiten het scherm gebeurt.

The Cave bestaat uit verschillende episodes, waarin steeds een nieuw gedeelte van de allegorie wordt toegelicht. Vervolgens wordt een verbinding met het heden gemaakt. De camera van Makkas wordt een macaber Instagramfilter waardoor het alledaags leven gefilterd wordt: de personen die hij filmt worden vervormd door gele digitale vlekken. Een van de performers zingt in wanhoop uit dat ze zichzelf aan het verwijderen is, terwijl het beruchte alternative facts interview van Kellyanne Conway te horen is. Het is het symbolisch begin van het post-truth tijdperk in Amerika, waarin de verbinding met de waarheid op losse schroeven dreigt te staan en plaatsmaakt voor zelfbevestigende ficties.

In een volgende episode zien we een schijnbaar onophoudelijke barrage van videobeelden. Fragmenten uit de Tweede Wereldoorlog doemen op, en een meer recent beeld van Slobodan Praljak, de Bosnische generaal die zichzelf live vergiftigde, keert herhaaldelijk terug. In het digitale tijdperk is het verleden altijd aanwezig, en is altijd een vluchtige herinnering aan de echte wereld.

Papakonstantinou en het ODC ensemble zetten grote uitroeptekens achter bijna elke parallel met onze tijd. Er wordt hard de zaal in gezongen en geschreeuwd, felle kleuren en filmfragmenten schieten in rap tempo voorbij of maken plaats voor getormenteerde gezichtsuitdrukkingen van de performers. Wellicht is het een doelbewuste, punk-operateske aanval op de zintuigen. Eén waar een drukke Facebook-feed of Twitterstorm bij in het niet valt. Tegelijkertijd voelt het aan als clickbait: de vorm is bombastisch, maar inhoudelijk vertelt het niet veel nieuws.

De schaduwkanten van het digitale tijdperk en social media zijn inmiddels al zo vaak belicht, dat een nieuwe performance over dat onderwerp een herhaling van zetten kan worden. De verzadiging van nieuwsberichten, de gevaren van fake news of de leegheid van life streaming en Instagram-selfies zijn in talloze opiniestukken, Black Mirror afleveringen of televisieprogramma’s al voorbij gekomen. De observatie dat Plato’s grot een effectieve allegorie is voor het digitale tijdperk is interessant en waar, maar veel verder dan die constatering komt het niet. The Cave lijkt de voorkennis van haar publiek te onderschatten. Daarmee doet het, ironisch genoeg, wat gedateerd aan.

Foto: Karol Jarek