De sculptuur van was stelt een jonge vrouw voor, een meisje eerder. Ze staat in een voetbed van zand, omsloten door drie witte wanden. De spotlights boven haar hoofd strijken telkens een andere kleursterkte over haar heen. Prachtig. Dan begint de was van haar hoofd te smelten, het is alsof er tranen over haar gezicht lopen, haar wangen, haar ogen. Sister heet deze installatie-performance, gemaakt door de Iraanse choreografe Roshanak Morrowatian (1989). Zij is een van de kunstenaars in het vierdaagse festival The Artists Are Present dat plaatsvindt in De Vlugt in Amsterdam Nieuw-West, gecureerd door ICK Artist Space.

In 2021 nam ICK het Amsterdamse danshuis Dansmakers op en transformeerde het in ICK Artist Space, een nieuw productiehuis voor de ontwikkeling van jong choreografisch talent. ICK staat voor Internationaal Choreografisch Kunstencentrum dat in 2009 werd opgericht als platform voor moderne dans. Dat is een ruim begrip, waarin dans, performance, verhalen vertellen en installaties allemaal samenkomen. Suzy Blok, artistiek leider van ICK Artist Space, presenteert bij aanvang van dit festival het thema: ‘Rituelen, migratie, transformatie’.

Twee van de drie makers van de openingsavond zijn afkomstig uit Iran, de derde uit Israël. De smeltende was van het meisje uit Sister staat symbool voor de kwetsbaarheid van meisjes en jonge vrouwen in Iran, onder wie de 22-jarige Mahsa Amini die op 17 september door de zedenpolitie werd gedood omdat ze haar haar niet voldoende had bedekt. Het is vrijwel onmogelijk tijdens de 40 minuten die Sister duurt niet aan haar te denken.

De abstractie en tijdloze schoonheid van Roshanak Morrowatians installatie staat haaks op de extreem gewelddadig politieke situatie in Iran. Begeleid door hypnotiserende muziek van Rutger Zuydervelt zien we de sculptuur langzaam smelten, als een subtiele choreografie van het verdwijnen. We kijken bij bepaalde lichtval door het transparante achterdoek heen, en daar verschijnen andere half weggesmolten sculpturen.

De storytelling-performance van Reza Mirabi (1988) benoemt wat Sister verzwijgt. Listening to Stone Beings heet Mirabi’s verhaal over rouw en rouwbetoon. In 2009 kon Mirabi de gepaste veertigdaagse rouw-ceremonie van zijn grootvader niet bijwonen. De spijt die hij voelt over zijn afwezigheid symboliseert hij in zijn performance.

Terwijl het publiek rondom hem op de grond zit, deelt hij zeven stenen uit die hij meenam uit Iran, zeven grote blokken. Die vertegenwoordigen de verschillende vormen van herinnering aan zijn grootvader. Maar een herinnering is niet genoeg, ze moeten op rituele wijze met elkaar verbonden zijn. Dat doet Mirabi door een rode draad tussen de stenen te spannen, tussen het publiek door.

Kalm vertellend, precies formulerend neemt Mirabi de toeschouwers mee op een tijdreis door Iran waarbij de verschillende regimes en politieke ontwikkelingen worden beschreven. Het leven van zijn grootvader, die uiteindelijk overleed aan vasculaire dementie, is daarbij telkens het ijkpunt. Aangrijpend is de passage over kinderen die met bomgordels de oorlog tegen Irak werden ingestuurd. Mirabi staat stil bij de dood van Masha, een vrouw die eigenlijk Gina heet, wat ‘levenbrengend’ zou betekenen.

Muziek van cello, snaarinstrument en elektronica begeleidt Mirabi’s performance die tegelijk een reflectie is op hedendaags Iran. Het is intrigerend en fascinerend hoe door Mirabi’s stem de stenen tot leven lijken te komen en herinneringen bieden. Het idee de herinneringsstenen met elkaar te verbinden door draad te spannen is meesterlijk, zo ontstaat structuur.

Met Re-Surface van Keren Rosenberg (1978) krijgt de toeschouwer een introductie in haar Body-House methode. Haar uitvoering is een ‘work-in-progress’ en maakt onderdeel uit van een groot project Going Primal. We worden gevraagd rondom haar te gaan staan en haar bewegingen te volgen, zoals jezelf in te beelden dat je voeten zoveel kracht hebben dat ze wortel schieten in de aarde. Of keer jezelf naar binnen, naar je hart, om daar energie aan te ontlenen.

Tot slot laat Rosenberg in een krachtige, indringende solo zien wat zij beoogt met haar project dat ze een ‘performatieve roman’ noemt, en waarvan wij de inleiding hebben gelezen ofwel bijgewoond. Evenals Reza Mirabi noemt ze haar werk een journey, een reis, niet door de tijd maar de reis van je lichaam in wisselwerking met de ruimte om je heen en je innerlijke kracht. Het klinkt spiritueel en dat is het ook, maar het werkt, het is boeiend.

Foto: Vincent Arbelet