Sehnsucht is het derde en laatste stuk in een drieluik binnen het genre ‘thriller-opera’ dat Collectief Ludvik onderzoekt. Maar eerder dan een thriller of een opera is dit toch vooral een experimentele vorm van kleinschalige musical met een psychologisch scherp kantje. Op O. stonden ze al in 2022 met hun voorstelling Sonder, dat ook speelde met het thema vereenzaming, erg actueel rondom de pandemie. En nu gaat het om alle ongure kantjes van onze pornografische kijkcultuur, van het kijken en bekeken worden, bodyshaming en de toxische relaties die daarmee gepaard gaan.

Het is inmiddels de vijfde voorstelling dat dit jonge collectief na hun afstuderen aan de ArtEZ opleiding Muziektheater in 2017 maakt. De groep bestaat uit zangeressen Maartje Goes en Anne Wielink en componist Stan Geurts. Voor Sehnsucht begeleidt Ella Kamerich de zangeressen op de piano, en achter de coulissen staan regisseur Stijn Dijkema en librettist Jibbe Willems.

Dijkema en Willems waren ook al betrokken bij Sonder en deze keer is het weer een dreamteam, want de voorstelling is erg snedig gemonteerd. Dat komt juist door de horizontale samenwerking tussen de leden als collectief. Zo’n maakproces is bijzonder efficiënt als je snel op de actualiteit wil reageren voor een jonge generatie publiek dat weinig of niets heeft met het soms minder toegankelijke, grootse operabedrijf. Collectief Ludviks biotoop is dan ook eerder de festivaltent, maar op O. zijn ze helemaal in hun element.

Wat opvalt is hoe de muziek en de liedteksten de verhaallijn dragen in een mix van muziekgenres die in snel tempo als in een musical opeenvolgen. De zang volgt ook het spreekritme van Wielink, maar doet vooral bij Goes soms ook wel wat meer klassiek aan in het vibrato. De piano klinkt dan weer als een pianola die de emotionele curve van het verhaal ondersteunt als in een stomme film. Maar soms gaat die ook erg in tegen de zang, wanneer een gevoelig thema als (zelf-)misbruik wordt aangesneden. Het creëert een meerstemmigheid die erg past bij de psychologische verdieping van het verhaal, dat over de vertwijfeling van een jonge vrouw gaat in onze hapklare YouTube-, TikTok- en Insta-cultuur.

De hoofdfiguur (Wielink) gaat een hele ontwikkeling door in het half uurtje musical. Ze vertrekt vanuit zelfvernietigende gedachten over haar lichaam, over hoe ze onzichtbaar is voor haar buitenwereld, over haar negatief zelfbeeld, dat veel waarde hecht aan de blik van de ander, kortom: een lelijk eendje syndroom. Het is een beetje Mr. Cellophane uit de musical Chicago maar dan met een psychologisch kantje.

Plots verschijnt de flamboyante tegenspeelster (Goes) die haar zelfbeeld opkrikt en haar vergelijkt met een diamant: ‘Ik ben het licht voor jou, jij een diamant.’ Dit leidt tot een toxische relatie van afhankelijkheid, wanneer die diamant begint te fonkelen en helemaal omkeert in exhibitionisme. De ander begint haar lichaam te controleren en zelfs te pimpen. Het gaat helemaal fout, en de relatie breekt af, want zonder licht is er geen diamant meer: alleen een dof stuk glas. ‘Jij die met de wereld danste en niet met mij’, is ook zo’n zin die erg blijft hangen en ontroert.

Zo wemelt het libretto van magisch realisme, dat na de roes van de verblindende liefde omdraait in alleen maar meer verlangen, letterlijk Sehn-sucht, om gezien te worden, tot de magie ontploft in de ontnuchterende realiteit. Er wordt ook veel ‘sorry’ gezongen wanneer de ander uitkomt voor haar vernietigingsdrang. Ze vecht tegen zichzelf. Het kan erg herkenbaar overkomen voor ieder die wel eens in zo’n relatie zat.

Wat zo mooi is aan dit libretto is dat de personages eigenlijk naamloos en dus genderneutraal zijn. Én, net als bij Sonder, vraag je je erbij af of het wel echt om twee personages gaat, of eerder om een soort Jekyll en Hyde-verhaal dat een zeer gecompliceerd ‘ik’ psychologisch uitdiept. Muziek wordt dan de barometer van de ziel die je beroert, in de hunker naar aanraking in een anders oppervlakkige kijkcultuur.

Anders dan het vaak overdadig gesticulerende spel in musical, spelen Wielink en Goes met veel tact en diepgang. De vioolpartij van Goes voegt er nog een poëtische stem aan toe, wat ook het gevoel opwekt dat zij eerder een fantasiefiguur is. Wanneer die verstomt en verdwijnt is dan nog de vraag of het personage klaar is voor de wereld of dat ze toch weer in het niets verdwijnt. Het is aan u om het te ontdekken.

Foto: Hannah Anthonysz