Wie is verantwoordelijk voor online content: de creators of het algoritme dat de opdrachten voor hen aanstuurt? Wie bepaalt waar de grens ligt in een digitale wereld waarin empathie ondergeschikt is aan sensatie? In SatisFactory stelt regisseur Booi Kluiving vragen over de duistere kanten van de online ervaringen waar we waarde aan hechten.

In SatisFactory zet Kluiving zijn fascinatie naar internetcultuur voort. Net zoals in De memers (2022), Let’s Play (2020) en Kek (2018) onderzoekt hij hier een grillig hoekje van het wereldwijde web. In dit geval ASMR, en bijkomend: likes, clicks en hoe ver je daarvoor mag gaan.

ASMR staat voor ‘autonomous sensory meridian response’, met andere woorden: het gevoel dat je krijgt bij het ervaren van bepaalde beelden, aanrakingen of geluiden, vaak zachte stimuli. Bijvoorbeeld een fluisterstem in je oor of het gevoel van kinetisch zand tussen je vingers. Het is een aan populariteit winnend online genre.

Drie ASMR-artiesten (Wieke van Rosmalen, Lindsay Zwaan en Ayisha Siddiqi) geven zich op voor de ‘SatisFactory’, een content-fabriek waar ze meer volgers kunnen verzamelen. De opdrachten die ze krijgen, lopen echter steeds meer uit de hand. In een tweede narratieve laag zien we in een command prompt-achtige visualisatie een gesprek tussen een programma en een mens, waarin de AI (artificiële intelligentie) met tegenzin de gebeurtenissen in de fabriek laat zien.

De wereld die Kluiving schept in SatisFactory doet denken aan de dystopische tragikomedies van Black Mirror. De ASMR-opdrachten zijn grappig totdat ze akelig worden, en daarna toch ergens ook weer grappig. Op de juiste momenten slaat het ongemak toe, vaak in combinatie met referenties naar de echte wereld. De AI noemt de creators meer dan eens ‘workers’, wat de associatie met fabriekswerkers zoals die van Amazon oproept. De schrijnende werkomstandigheden van dergelijke distributiecentra krijgen al jaren felle kritiek. Het is een interessante parallel: in hoeverre onderwerpen we content creators aan vergelijkbare horrors? Als een algoritme bepaalt dat soft-pornografische beelden je de meeste clicks opleveren, kun je dat dan weigeren – als je die clicks daadwerkelijk halen wil?

Slim is dat het verhaal in SatisFactory duidelijk maakt dat het niet altijd een zwart-witte keuze is om gewoon te stoppen als er een grens wordt overschreden. Niet alleen omdat de drie meiden in deze wereld letterlijk worden opgesloten in een fabriek, maar ook omdat die grenzen niet in één keer, maar stukje bij beetje verdwijnen. Daarbij worden de drie continu tegen elkaar opgestookt door de AI.

De personages worden met slechts een aantal kneepjes en ingrepen uitgediept tot driedimensionale karakters, waardoor je volledig begrijpt dat stoppen niet zomaar een optie is, dat ze iets te bewijzen hebben, en dat ze uiteindelijk reageren vanuit een soort instinct. De dedicatie waarmee ze op een gegeven moment de opdrachten uitvoeren, en daarin over lijken gaan, heeft een Lord of the Flies-achtig randje. Dat vleugje cynisme, gespeeld op de lach, geeft de voorstelling net de pit die het nodig heeft.

Kluiving heeft een interessante niche gevonden met zijn voorstellingen, waarin hij internet-werelden vertaalt naar het podium. Wat betreft knipogen, verwijzingen en easter eggs kunnen digital natives hun hart ophalen. Zeker het gesprek tussen de AI-command prompt en ‘admin’ is een goed gelukte weergave van internetspeak en internetcultuur. Het is een vorm van interdisciplinariteit die we gek genoeg nog niet vaak zien. Theater en het internet zijn vaak nog steeds twee gescheiden werelden en Kluiving maakt een dappere vertaalslag tussen de twee in zijn doorgaande onderzoek.

De focus op internetcultuur en het verhaal dat daarbinnen wordt verteld, zorgt er wel voor dat dat verhaal vrij concreet blijft. Helemaal ingelost wordt het plot dan ook niet. Het maakt nieuwsgierig naar wat een mate van abstractie zou doen binnen deze wereld. Alhoewel het een heldere keuze is om de thema’s zo vocaal aanwezig te houden in het verhaal, lijkt het de ontwikkeling van de voorstelling soms ook in de weg te zitten. SatisFactory toont een situatieschets, maar had daarin net wat dieper mogen graven. Vanwege de lagen in het verhaal en de uitleg die nodig is om dat verhaal te vertellen, is de letterlijkheid ervan hier zowel een vloek als een zegen.

Goede bonus, tot slot, is dat alle ASMR-content die de actrices live creëren, daadwerkelijk een ASMR-effect hebben. Het geschuur en geritsel tegen de microfoons geeft je de rillingen.

Foto: Tibor Dieters