Soms moet je heel blij zijn dat er naast het beroepstoneel ook nog amateurgezelschappen bestaan. Dat was bijvoorbeeld zo in 1961, toen studenten van nota bene het Amsterdamsch Studenten Corps ondanks een nadrukkelijk verbod van de Amsterdamse burgemeester het controversiële toneelstuk Jan Pietersz. Coen van J. Slauerhoff speelden. Je zou zeggen dat we nu in heel andere tijden leven, maar anno 2017 zijn het de televisiebonzen die een door Ger Beukenkamp geschreven serie over het leven van Pim Fortuyn torpedeerden omdat het thema politiek te beladen werd geacht.

Gelukkig is er theatergroep Toetssteen, een van de beste amateurgroepen van Amsterdam, waar Ger Beukenkamp zich als auteur en regisseur heeft kunnen ontwikkelen. Met hen kan hij nu alsnog een bewerking van zijn serie opvoeren onder de titel Pim spreekt. De première was in De Balie, verdere voorstellingen zijn tot en met 16 februari te zien in het Amsterdams Theaterhuis (het vroegere Gasthuis) op het WG-terrein.

Ger Beukenkamp heeft voor de gelegenheid de slimme en geestige tekst van zijn serie niet alleen tot een toneelstuk bewerkt, maar ook naar het heden verplaatst. Het stuk speelt in het denkbeeldige stadje Heibroek, waar een gemeenteraadscommissie vergadert of er zo niet een park, een plein of een straat, dan toch tenminste een fietstunneltje onder de A 246 kan worden vernoemd naar de in 2002 vermoorde politicus.

De discussies daarover tussen de gemeenteraadsleden van PvdA, D66, Heibroeks Belang, Christen Unie en Denk gaan niet erg diep, maar leveren wel amusante en soms choquerende taferelen op, die eindigen in een geweldige vechtpartij van allen tegen allen (stage fighting-coach is Rutger Remkes van YoungGangsters).

De discussie en het gevecht blijven onbeslist. Het laatste woord komt toe aan een wel heel merkwaardige deus ex machina: dezelfde 17e-eeuwse J.P.Coen waar in 1961 zoveel over te doen was geweest. Coen (Harry van Zon die ook de rustige griffier van de gemeenteraad speelt) is er trots op dat de Coentunnel nog wel zijn naam mag dragen, ondanks dat hij indertijd een beul van de inlanders is geweest die de zee om het eiland Banka rood heeft gekleurd van het bloed. Ja, verklaart Coen luid lachend, hij beseft dat hij ons aan het einde van het stuk in grote verwarring achterlaat.

Zeker is het hele stuk aangenaam warrig, want Beukenkamp strooit er scènes uit het leven van Pim Fortuyn doorheen en kijkjes in de achtergronden van de gemeenteraadsleden. Soms lopen die op een rare manier door elkaar. Pim Fortuyn wordt gespeeld door dezelfde acteur (Richard Greve) die ook Patrick Bloemendaal van Heibroeks Belang speelt, de grote voorvechter van Fortuyn in de gemeenteraad.

Richard Greve is daarvoor geleend van de bevriende toneelgroep Troost en hij is Pimmer dan Pim zelf: aanmatigend, dreigend, somber, bijna gemeen. Door PvdA-lid Rieneke Alberts (Jeninke de Jong) wordt hij soms berispt, als zij vindt dat hij zich al te zeer met de persoon van Fortuyn identificeert.

Zij voelt zich als PvdA’er in het geheim ook weleens nauw verwant met zijn ideeën, in tegenstelling tot Lies Bakker van D66 (Linda Tordoir) die alleen op buitenlandse reisjes uit is (‘Ik heb toch niet voor niets Internationale Betrekkingen gestudeerd?’). Simo Bakr van Denk (Carlo van Munster) weet overal het beeld van een grote, nog te bouwen moskee tussen te projecteren. De onderlinge relaties tussen de gemeenteraadsleden zijn uiterst gecompliceerd en lopen van liefde tot vijandschap: politiek op mini-minischaal.

We zien Pim verder in een terugblik met een kritisch familielid en enige malen met een fotograaf en tegelijk zijn ex-geliefde (Erik Biemans die ook het CU-raadslid speelt) met wie hij het graf van de eveneens vermoorde Italiaanse filmer en rebel Pasolini bezoekt. En we zien hem samen met koningin Beatrix (een korte glansrol van Toetssteen-veterane Ineke Veenhof) die de enige is die Fortuyn stilletjes op zijn nummer zet wanneer hij de monarchie af wil schaffen en zelf niet alleen premier, maar ook staatshoofd wil worden.

Op de première in De Balie was het af en toe een hilarische boel, maar er was ook een verhelderende discussie achteraf, waarin een ernstige opmerking achter uit de zaal kwam: zou Pim Fortuyn, hoe controversieel zijn ideeën ook mogen zijn, niet in elk geval een straat of een park verdienen alleen al omdat hij als politicus om zijn mening is vermoord? Misschien zelfs in het gehate Amsterdam?

Het stuk zelf spreekt zich niet duidelijk uit vóór of tegen Pim Fortuyn. Maar diens argumenten en redeneringen krijgen wel alle ruimte. Een afrekening met hem, dat is het zeker niet. Wel een rehabilitatie? In zekere zin wel, ook ik kom uit op een positievere conclusie dan ik daarvóór had. Hoe dan ook, ik ben toch aan het denken gezet.

Foto: Boy Hazes