Zeven talen worden er gesproken of beter gezegd: gezongen in Passie van nu, geïnspireerd door Bachs Matthäus-Passion. Gesproken wordt er weinig, heel af en toe horen we een persoonlijk verhaal van een van de deelnemers. Het is een theatraal concert, dat gaat over liefde en lijden, over hartstochtelijk verlangen, over verbinding, vertrouwen en troost. Passie van nu is een project van World Opera Lab (WOL) dat onder artistieke leiding van Miranda Lakerveld op zeldzaam vanzelfsprekende wijze westerse cultuur weet te verbinden met muziek en verhalen uit de hele wereld.

Eerder koppelde ze bijvoorbeeld westerse opera’s aan andere culturen en muzikale tradities. In Turan Dokth (2019) liet ze Puccini’s beroemde opera Turandot vergezeld gaan van Perzische poëzie en muziek en vorig jaar creëerde ze Arïanna: Liefde zonder Grenzen, op thema’s uit Monteverdi’s verloren gegane opera. ‘Opnieuw een pareltje van culturele meerstemmigheid en dramaturgische gelaagdheid’ concludeerde collega Pieter Verstraete op deze site, over de manier waarop de klanken van Monteverdi werden verbonden met nieuwe composities en begeleid door liederen uit alle windstreken.

In dit geval is het uitgangspunt Johann Sebastian Bachs Matthäus-Passion, die vooral in Nederland veelvuldig wordt uitgevoerd als voorbereiding op het Paasfeest, tot en met verhipte spektakelversies zoals het op tv uitgezonden The Passion. Van oorsprong is het een oratorium, een vocaal werk over het lijdens- en sterfverhaal van Jezus Christus naar het Evangelie volgens Matteüs. Die traditie wordt nieuw leven in geblazen: De Passie van Jezus wordt Passie van nu.

De elf musici/zangers zitten in een kring, sfeervol belicht. Het begint en eindigt met de ud – een Arabische luit – van Haytham Safia. In anderhalf uur ontvouwt zich een voorstelling waarin muzikale motieven uit de Matthäus-Passion klinken, aangevuld en organisch verbonden met tal van andere melodieën, koralen, hymnen en andere internationale muzikale vormen van troost. ‘Erbarme dich’ wordt naast de traditionele instrumenten begeleid door de ud; ‘o Haubt voll Blut und Wunden’ klinkt afgewisseld met Afro-Surinaamse klaagzangen; ‘Aus Liebe’ in een muzikale dialoog met Indiase raga’s, om maar meteen enkele van de hoogtepunten te noemen. Naast viool, cello en orgel hoor je ook instrumenten als ud, sitar en bağlama, en een buitengewoon rijke variëteit aan stemmen waarmee snel en soepel overgangen worden gemaakt.

Een rond mozaïek vormt het uitgangspunt voor de fraaie belichting (licht-object van Neal Groot): het doet denken aan een gebrandschilderd kerkraam. Het ontwerp is een Andalusisch patroon, ontstaan op het kruispunt van religies, de islam, het katholicisme en het jodendom. Telkens wisselende lichtbundels en kleurschakeringen verwijzen naar de diversiteit van de religieuze bronnen. Ook in de kostumering (ontwerp: Jantine Kraaijeveld) worden zowel de overeenkomsten als de verschillen benadrukt. Elk kostuum is anders en zegt iets over de culturele achtergrond van de persoon die het draagt, maar heeft ook iets gemeenschappelijks in de vorm van veelkleurige cirkelpatronen. Zo doet het kostuum van de Mexicaanse mezzo Itzel Medecigo denken aan de veelkleurigheid en uitbundigheid van Frida Kahlo. Zelfs de tekstboekjes zijn voorzien van het cirkelmotief. Subtiel wordt zo in de enscenering ook via de vormgeving telkens de verbinding gemaakt tussen individu, religie en cultuur.

Anders dan in de oorspronkelijke versie, wordt in Passie van nu niet het chronologische verhaal van het verraad van Judas, de lijdensweg, het sterven en de wederopstanding verteld. Regisseur Miranda Lakerveld heeft, samen met de zangers en instrumentalisten, de essentiële thema’s uit het werk gelicht. Universele thema’s zoals de pijn om het verlies van een geliefde, jaloezie, angst voor machthebbers, verraad, eenzaamheid, de kracht van de liefde en ten slotte hét paasthema bij uitstek: het sterven dat tegelijkertijd een nieuw begin vormt. ‘Als ik sterf, huil niet voor mijn graf, zing voor me/ Want als je voor me zingt, zal ik eeuwig leven en nooit meer sterven’, zingt Itzel Medegico in de epiloog, een strofe uit ‘La Martiniana’, een bekend Mexicaans Paaslied vol troost.

Op zondag 21 maart werd de voorstelling opgenomen, met drie camera’s en professioneel geluid, en ik was een van de ‘happy few’ recensenten die erbij mocht zijn. Het wass bijzonder om na zo’n tijd weer van zo dichtbij – en dan ook nog allemachtig prachtig – live uitgevoerde muziek te horen, hartverwarmend en troostrijk. Het spelplezier van de musici en zangers was groot. Ik zag ze genieten van elkaar, de violiste mee wippen met de Indiase ragas’s.

Het is een feest om mee te maken. De stream is vanaf 2 april, Goede Vrijdag, te zien op de website van World Opera Lab en hopelijk/waarschijnlijk later ook live mee te maken. Het is oprecht en ontroerend, en multicultureel in de meest letterlijke betekenis van het woord; onnadrukkelijk wordt de diversiteit van de samenleving getoond. Passie van nu verdient het om uit te groeien tot een nieuwe traditie.

Foto: Nichon Glerum