Vloeken in de Kerk is een groep jonge spelers uit Utrecht, die theatrale, niet-religieuze kerkdiensten organiseren waarin ze de grote vragen in het leven uitlichten. Vorig jaar stond bijvoorbeeld elke dienst in het thema van één van de zeven deugden. Sketches over het onderwerp worden omlijst door de opzet van een echte kerkdienst, met muziek, een preek en een collecte. Het onderwerp ‘geluk’ stond centraal in 2018. Het was te groot om te vatten in één avond, dus maakte Vloeken in de Kerk een vierluik, met een kerstdienst als sluitstuk. Hebben de makers van Vloeken in de Kerk dit jaar geluk gevonden?

Tussen de kaarsen en de muren van pleisterwerk in de Geertekerk groeit een grote, opblaasbare kerstman. De spelers komen op in felrode, gebreide kersttruien. Het steekt af tegen de soberheid van de kerk. Ze beginnen te zingen. Het geluid van versterkte zangers in de akoestiek van een kerk roept voor mij meteen een kerstgevoel op, een herinnering aan het kerstspel in de kerk op school.

Het lied is scherp en ontzettend grappig. De spelers bezingen een kerstdiner waarin de gekste dingen gebeuren. Vader wordt dronken, de kinderen zijn niet tevreden met hun kerstcadeaus en oma overleeft de avond niet. In het refrein herhalen zij dat kerst op sociale media veel leuker is dan kerst in het echt.

Met dit energieke lied zit de sfeer er meteen in. De spelers delen hun kijk op de feestdagen, die de verwachting scheppen van geluk, maar uiteindelijk leeg, teleurstellend en saai zijn. Er komen veel verplichtingen bij kijken, oud zeer wordt opgehaald en de terugblik op het jaar brengt ook de wereldproblematiek aan het licht en de herinneringen van eerdere kerstdiners zijn altijd leuker dan de huidige. De feestdagen verzadigen niet.

Dan volgt de preek. Die wordt gegeven door Janneke Stegeman, theoloog des vaderlands in 2017. Ze trekt het Bijbelse kerstverhaal uit elkaar en laat zien dat het wel met een korreltje zout genomen kan worden. Ze legt uit dat Maria waarschijnlijk helemaal geen maagd was en als dat wel zo was, Jezus alleen X-chromosomen zou bezitten (de heilige geest heeft immers geen lichaam en kan dus ook geen chromosomen aanleveren) en dus een intersekse conditie zou hebben. Ze zet Maria neer als de ultieme feminist, die geen man nodig heeft om een kind te krijgen. Rutte benoemt kerst als een Nederlandse familietraditie, maar over het feit dat Jozef en Maria vluchtelingen waren ‘zou je hem nooit horen’, stelt Stegeman. Ze strijdt tegen het romantiseren van kerst. Het is een mooie, relevante boodschap.

In de rest van de avond komen er allerlei vragen over geluk aan bod. Op een deel van die vragen word je gedwongen direct een antwoord te formuleren, omdat ze aan het publiek worden gesteld. Andere vragen worden als zaadjes geplant in de sketches. Kan geluk op raken, en is dat erg? Als je gelukkig wordt van het gelukkig maken van anderen, is dat dan egoïsme of altruïsme? Waar zou je nog gelukkig van worden als je weet dat je leven niet lang meer duurt?

Alinde Hoeksma, oprichter van Vloeken in de Kerk, vertelt een persoonlijk verhaal over de stoïcijnse kijk op geluk. Door de ziekte van haar moeder heeft ze moeten leren om los te laten waar je geen invloed op hebt. Het is een gevoelig moment, dat gepaard gaat met een grappige sketch vanuit het perspectief van de kaarsen in de kerk, die leren omgaan met het feit dat ze zullen opbranden. Dit is representatief voor de avond: een mooie combinatie van diepgang en humor, van luchtige afstand en persoonlijke verhalen.

Alle spelers komen uit een generatie die worstelt met het begrip ‘geluk’ en die dit concept misschien anders willen definiëren dan voorgaande generaties. Zoeken naar geluk heeft de makers naar eigen zeggen in de weg gestaan bij het vinden van geluk. Geluk moet geen verplichting worden. Je wordt met een ietwat zoetsappige, maar toch hele prettige boodschap naar huis gestuurd: geluk kan niet worden opgedrongen, dus wens elkaar met de feestdagen geen geluk toe, maar liever vrijheid.

Foto: Floyd Koster