Stel je voor: je bent op vakantie in een zuidelijk land. Op het dorpsplein staat een circus met woonwagens en een blauwe tent. Zonder verwachting koop je een ticket en zoekt een plaatsje op de houten tribune. Na twee uur loop je overdonderd en met een onvergetelijke ervaring naar buiten. Dat gebeurt ook bij familiecircus Zanzara. En daar is niet exotisch aan. Het circus met drie generaties aanstekelijk enthousiaste artiesten met in de piste Paulo en Mayka, de senioren van het gezelschap, hun dochter Jans, schoonzoon Rik, kleinzoon Dorus en veel bevriende artiesten en muzikanten is gehuisvest in Doetinchem.
De nieuwste voorstelling Old fot All is theatraal, komisch, met goede, soms originele acts en een orkest dat werkelijk overal opduikt. Het circus is laagdrempelig, houtje-touwtje, af en toe ontroerend en vooral erg leuk. Zelfs kleinzoon Pim (3) maakt zijn opwachting.
Straattheaterduo Paulo en Mayka, Jans en Rik en de acrobatengroep Hirondelles hebben voor deze voorstelling de krachten gebundeld en onder de naam Circus Zanzara brengen de artiesten een voorstelling die gaat over ouder worden, de betekenis van het ouder zijn, ook over het afscheid nemen van het leven. De sfeer is grappig, soms over de top. Het stuk is gespeeld met veel energie en doet denken aan voorstellingen van reizende, vaak zuidelijke familiecircussen die in hun tent met veel humor het dagelijks leven in een dorp op de hak nemen.
In dit geval is het dorp een oord voor senioren met een streng regime onder leiding van een directrice die om de haverklap op een fluitje blaast, de bewoners commandeert en haar personeel bazig aan het werk zet.
Het decor is een straatje met drie huisjes met balkons. Het middelste huisje draait waardoor het ene moment de buitenzijde, een plaatsje met een bankje, zichtbaar is, het andere moment de woonkamer waarin ouderen aan een lange tafel zitten. Al in de eerste scène duikt een koppel op, het zijn nieuwe bewoners. Struikelend met koffers komen ze aan.
De muzikanten staan op balkons, op de veranda’s, soms lopen ze in een parade door de piste, vooral als er weer een uitvaart is. Het aantal instrumenten dat ze bespelen neemt zienderogen toe: gitaar, viool, contrabas, klarinet, percussie, toeten, tuba, een tot drumkit omgebouwde rolstoel.
De oudere bewoners reageren op elkaar, er zijn aanvaringen, er zijn avances en er is gelatenheid. Het dunne verhaaltje is doorspekt met acrobatiek, een goocheltruc (met drankflessen) en objectmanipulatie. Dorus, de jongste van het stel, jongleert met kegels en fakkels. In dit stuk heeft de kleizoon van Paulo en Mayka de rol van verzorgende, net als de meeste andere acrobaten. Acts rijgen zich aaneen, ook bij de ombouw ligt het tempo hoog.
Theatrale scènes en acrobatiek gaan achteloos in elkaar over. Zo klimt Mayka via een ladder naar het balkon omdat ze Paulo een bloemetje wil geven. Hij leegt op hetzelfde moment de pot vanaf die verhoging. Dat brengt ze niet dichter bij elkaar. Meteen daarna is diezelfde ladder onderdeel van een act waarbij een acrobaat met een acrobate die op zijn hoofd balanceert de trap beklimt en er aan de andere kant er weer vanaf daalt.
Zo zijn er meer originele acts. Het stel dat pas is ingetrokken (rollen van duo Jans en Rik) zit op een bankje dat langzaam de lucht in gaat. Als de vrouw gaat staan, valt ze voorover en grijpt ze zich op het laatste moment vast aan de bungelende benen van haar partner die argeloos op de bank zit.
Een meesterlijke acrobaat is Stephen Owina. Hij zit in een rolstoel en is geloofwaardig geschminkt als oudje, grijze verf in de haren en baard doet veel. Tijdens de voorstelling sterft hij en komt weer tot leven na een onnavolgbare verdwijntruc. Hij maakt een handstand op het plateau van een rollator en klimt in een toren van vier gestapelde rolstoelen om in de top daarvan opnieuw een handstand te tonen. Wat is dat een lenige, beweeglijke speler met voortdurend een brede lach op het gezicht.
Fraai is ook de scène waarin een gordijn van lange koorden in de piste horizontaal naar beneden hangt en een acrobate elegant door het gordijn beweegt en steeds hoger klimt. Haar partner loopt door de piste met vleugels op zijn rug waardoor een associatie met het hiernamaals ontstaat. Paulo en Mayka hebben zelf een acrobatiekact aan het eind van de voorstelling en ja, de jaren beginnen voor deze zeventigers te tellen, maar ze tonen kunsten waar hun jarenlange ervaring vanaf straalt. Enthousiasme doet de rest.
Het publiek wordt gaandeweg steeds meer bij de voorstelling betrokken. Bij een work-out met de oude bewoners mogen ook toeschouwers gaan staan en tijdens de acts na de pauze wordt het publiek opgezweept mee te klappen. Soms wordt dat laatste storend, bijvoorbeeld bij de luchtacrobate die steeds om applaus vraagt terwijl ze in een verticale paal klautert en van grote hoogte naar beneden stort om zich op het laatste moment vast te klampen. Het is een prima act, maar het verhaal van de voorstelling verschuift daardoor naar de achtergrond, de theatrale sfeer ook.
Het hedendaags circus, vaak theatraal, is aan een grote opmars bezig. Zanzara verbindt het klassieke met het moderne circus en brengt de traditie van theatercircussen uit Zuid-Europa naar Nederland. Wat het gezelschap doet is luchtig, gericht op het vermaken van het publiek, maar toch met een iets diepere laag, in dit geval de ouder wordende mens.
Old for All is uitsluitend vier dagen in Doetinchem te zien. Organisatorisch zal het waarschijnlijk onmogelijk zijn, maar je zou willen dat Zanzara met deze voorstelling door het land zou gaan reizen. Het gezelschap voegt iets wezenlijks toe aan het circuslandschap in Nederland.
Foto’s: Harry Moed
