Hoe ziet Nederland er over twintig jaar uit? Deze denkoefening maakt theatermaker Milou Brockhus in het door haar geschreven en geregisseerde Nederland: een teleurstellend kutland in Europa, een knap staaltje dystopisch sciencefiction-theater van TC Macabre.

Het jaar is 2045. Gwen (Emma Buysse) en Noah (Said el Abboudi) zijn de energieke presentatoren van het nonstop nieuws op NPO1, het enige televisiekanaal dat nog uitzendt. Het is Prinsjesdag – nog steeds met veel hoedjes – en we gaan live naar de troonrede, de eerste van Amalia (Suzanne Kipping) als koningin. Die weigert de voor haar geschreven speech voor te lezen, want zij wil de waarheid kwijt: dat Nederland er beroerd aan toe is en de politiek er een teleurstellend kutland van heeft gemaakt.

Maar the show must go on. Schakelend tussen commentaren van Amalia’s zusjes, die nu in Argentinië wonen, en onheilspellende berichten over bosbranden in Nederland, gaat Gwen zitten voor een diepte-interview met wetenschapper Harry-Jan (Lucien Rentmeester). Zijn bedachtzame manier van praten, nauwkeurig afwegend wat hij denkt dat de Nederlandse maatschappij nodig heeft, is te traag voor de korte zendtijd, dus kapt Gwen hem af met een goodiebag.

Intussen stroomt het water al langzaam binnen. Het decor van Nederland: een teleurstellend kutland in Europa is een grote waterbak van zwart vijverplastic, waarin met plastic fusten decorstukken zijn gemaakt: een lessenaar, een bankje, de troon van koningin Amalia. Uit een van de vaten lekt onafgebroken water. De personages merken echter niet dat hun voeten nat worden en dat Nederland langzaam verzuipt. Ze zijn het gewend geraakt dat het water hen aan de lippen staat.

Langzaam aan slaat alles op hol. Amalia is koningin af en werkt eerst als Uberdriver, daarna als vlogger met survival tips voor na de Apocalyps. Harry-Jan wordt na zijn televisieoptreden uitgenodigd in de Tweede Kamer en blaast zichzelf daar op. De Nederlandse bosbranden zijn niet meer te blussen, waardoor de stagiaire van de nieuwszender (Paddy Schleidt) levend verbrandt en dan raast er ook nog een zware, tropische storm over Nederland. Nieuwslezer Noah blijft standvastig verslag uitbrengen, Gwen is met de Uber van Amalia naar huis gegaan.

Na dit eerste deel van de voorstelling – een wervelstorm van grappige en pijnlijke scènes vol slimme toespelingen op de actualiteit van 2021 (waarmee het in 2045 nog veel slechter is gesteld) – komt alles tot stilstand. Met de Apocalyps maakt niet alleen de wereld, maar ook de voorstelling een omslag. Er volgt een indrukwekkende vertraging en verstilling.

Centraal personage in de post-apocalyptische wereld is Gwen, die zich hoogzwanger een weg baant door de veranderde wereld. Niet alle ontmoetingen die zij onderweg heeft, zijn even helder en beklijvend, maar prachtig en genadeloos is de scène waarin zij aankomt bij een ziekenhuis in Frankrijk, waar men haar niet wil helpen omdat vluchtelingen elders terecht moeten.

Nederland: een teleurstellend kutland in Europa is een rake waarschuwing voor iedereen die nu aan de top staat: over twintig jaar zouden zij zelf wel eens klimaatvluchteling kunnen zijn. Emma Buysse blinkt uit in de rol van nieuwslezer Gwen, die deze omwenteling aan den lijve ondervindt. Buysse maakt aanvankelijk indruk als spraakwaterval met onophoudelijke geforceerde glimlach voor de camera terwijl ze achter de schermen in elkaar stort als slachtoffer van de rat race, en weet nog meer diepgang aan haar personage te geven met haar mooie radeloosheid na de zondvloed.

Naast Buysse geven ook haar medespelers vol gas. Said el Abboudi is vermakelijk als nieuwslezer en griezelig als grotbewoner, Suzanne Kipping neemt ons overtuigend mee in de bizarre reis die Amalia maakt, Lucien Rentmeester geeft een mooie tegenkleur als de bedachtzame wetenschapper die steeds een trager tempo heeft dan de rest – al maakt dat tempo wel dat zijn toespraak in de Tweede Kamer iets minder sterk overkomt – en Paddy Schleidt weet in elk van haar kleinere rollen een indrukwekkende doorleefdheid aan de dag te leggen.

Nederland: een teleurstellend kutland in Europa is een interessante denkoefening die met een enorme vaart laat zien op welke afgrond Nederland afstevent. En het akelige is: 2045 is best dichtbij. Dat maakt de voorstelling zo prangend. Doordat Brockhus niet alleen roept dat het anders moet, maar vooral laat zien wat er zou kunnen gebeuren als we onze omgang met de wereld niet veranderen, maakt zij de mogelijke gevolgen van de klimaatproblematiek concreet en inzichtelijk.

In de beste sciencefictiontraditie is hoop ver te zoeken in deze duistere dystopie. En eng is dat 2045 helemaal niet zo anders is dan 2021, in de verkramptheid waarmee iedereen blijft doorgaan terwijl het water ons al aan de lippen staat. Enige hoop is dat de mensheid na het zien van deze voorstelling toch weer een beetje tot inkeer komt en stappen zet, zodat 2045 er anders gaat uitzien dan Nederland: een teleurstellend kutland in Europa laat zien.

En anders zijn we verdoemd en kunnen we ons maar beter alvast abonneren op het YouTube-kanaal van prinses Amalia.

Foto: Mihai Gui