Selfcare, een bad nemen, een zachte huid krijgen dankzij crèmes, het ochtendmoment nemen: zelfverzorging is het begin van de dag voor een vrouw. Met deze opwekkende woorden opent Club Lam de voorstelling My Fair Human, losjes gebaseerd op My Fair Lady, een beroemde Amerikaanse film uit 1964 met in de hoofdrol onder meer Audrey Hepburn als het bloemenmeisje Eliza Doolittle.

De film gaat weer terug op de gelijknamige musical uit 1956, die weer teruggaat op het toneelstuk Pygmalion (1912) van de Britse schrijver G.B. Shaw. Enzovoort. Dat is het mooie van theater: er is een traditie die telkens tot nieuwe inspiratie leidt.

Nu dus ‘vooraanstaand feministisch’ (een zelfverkozen aanprijzing) theatercollectief Club Lam, in samenwerking met Toneelschuur Producties. Club Lam is een jong gezelschap, opgericht in 2018, dat zich inzet voor ‘het vrouwelijke perspectief in de cultuursector’. De voorstelling, gespeeld door drie eminente actrices, is een wervelende, speelse, soms lichtzinnige dan weer licht-satirische show over het vrouw-zijn in een wereld die hoe dan ook bepaald wordt door de mannelijke blik.

Spelers Oda Spelbos, Ella Kamerbeek en Valérie van Erven Dorens vertolken elk een aspect van het bloemenverkoopstertje Eliza; de eerste is Elizabeth, de tweede Eliza en de derde Liza. De leeftijd gaat nadrukkelijk van ouder naar jonger, ofwel van een post-babyboom via millennial naar Generatie Z.

Prominent op het toneel staat een badkuip, nadrukkelijk in poezelige roze tinten. Vrouwelijke kleuren? Beslist, maar dat is onderdeel van de ironie. In zowel toneelstuk, musical als film speelt het Higgins-syndroom een cruciale rol, genoemd naar professor Higgins, een geleerde in de fonetiek, die de Londense bloemenverkoopster Eliza Doolittle, die ongemeen plat-Engels praat (cockney), wil omtoveren tot hertogin.

Hij begint ermee haar fatsoenlijk Engels te leren praten, zodat hij haar kan showen op de paardenraces van Ascot. Van dit alles vinden we weinig terug in My Fair Human. Toch speelt het onder de oppervlakte wel mee. Tekstschrijver en regisseur Marloes IJpelaar maakt slim en hilarisch gebruik van het oorspronkelijke gegeven, maar ze heeft wél gekozen voor een aangepaste titel, niet Mijn Mooie (of Lieftallige) Vrouw maar My Fair Human. 

De drie Eliza’s verzetten zich keihard en met grote anti-seksistische overtuiging tegen de gendernormen van de maatschappij, waarin vrouwen lieve glimlachjes moeten uitdelen, over een gewillig en vruchtbaar lichaam moeten beschikken en vooral behaagzieke poses moeten aannemen.

Het rozerood van de badkamer (ontwerp Jelmer Tuinstra) is een statement van jewelste. Als de Eliza van Kamerbeek een bad wil nemen (ze heeft buikpijn, ze wil ontspannen etcetera) zit de andere Elizabeth (van Spelbos) haar telkens dwars. Spelbos begint over menstruatie, de overgang, het ouder worden, het niet meer aantrekkelijk gevonden worden door mannen, en geen blikken meer toegeworpen te krijgen.

De voorstelling is ingedeeld in de verschillende fasen van de menstruatiecyclus, van folliculaire fase via ovulatie tot de luteale fase. De begrippen uit de vrouwelijke hormonale cyclus verschijnen duidelijk op een scherm in beeld.

De eerste Elizabeth krijgt voortdurend opvliegers en staat in vuur en vlam, de tweede Eliza (Kamerbeek) weigert zich aan te passen aan mannelijke idealen en de jongste Liza (Van Erven Dorens) zou de wereld willen redden en kinderen krijgen is voor haar een daad van egoïsme. Dat doe je niet, in deze tijd.

Hun visies op mannen zijn gebaseerd op de levensfase waarin ze verkeren. Het sterk uitvergrote spel biedt elke actrice de kans te schitteren in haar rol. Het zijn drie stemmen die voortdurend met elkaar in een meeslepende confrontatie zijn. Elke keer is de inzet dezelfde: hoe moet je je als vrouw gedragen zonder te vervallen tot behaagzucht en aanpassing aan de mannelijke norm die feitelijk de maatschappelijke is.

Daarin hebben seksuele toespelingen of openlijke seksuele handelingen (de douchekop bijvoorbeeld tussen gespreide benen, het zuchten, de vraag wanneer je goed genomen bent door een man met een geweldige penis) een grote rol. Maar door het brijante spel en de snelle schakelingen van ernstig naar uitzinnig en vol emoties blijft het ongemeen boeiend. Het drietal bepleit gelijke rechten voor vrouwen, maar ook gelijke lusten.

Geleidelijk beginnen zich de drie verschillende stemmen zich steeds duidelijker af te tekenen: de oudere Elizabeth heeft alles al meegemaakt, als de jongste stiekem een lijntje cocaïne op de wc neemt, roept ze uit dat in haar tijd ‘de lijnen over de bar lagen’. De middelste Eliza geeft een prachtige monoloog waarin ze stelt geen kinderwens te hebben, maar dat maakt haar in sociaal opzicht toch tot een buitenstaander, want iedereen verwacht dat, zowel man als vrouw.

De jongste Liza vindt aanvankelijk geluk in polygamie, maar moet inzien dat ze niet én activisme én ‘poly’ kan zijn, en voelt zich daardoor een leugenaar, een verrader. Valérie van Erven Dorens heeft enkele prachtige liederen, geschreven door Charlotte Dommershuasen, waarin de liedjes uit de musical resoneren.

De mobiliteit van de decorstukken met het bad, de bloemenkraam en de toilettafel met spiegel, zorgt elke keer voor een andere omgeving. Een belangrijke toevoeging vormen de korte videoclips met verwijzingen naar huidige schoonheidstrends, zoals het filmpje over Ozempic.

Het is ook een complex onderwerp dat Club Lam aansnijdt. Hoe ‘vooraanstaand feministisch’ is My Fair Human? In elk geval impliceert verzet tegen de dwingende mannelijke norm óók dat die norm er is, dat je als vrouw die norm niet kunt ontkennen. Er doet geen mannelijke acteur mee, wel veel mannen achter de schermen als decorontwerper, geluidstechnicus, belichting. Toch is die mannelijke aanwezigheid groot, al is het maar dat de drie vrouwen in die drie generaties zich tot de man moeten verhouden.

Maar zelf nemen ze ook het initiatief: Ella Kamerbeek maakt in een schitterende cat call-scène duidelijk dat de vrouw rebels, rauw en uitdagend het initiatief neemt. Dit is slechts een van de vele razend sterke scènes uit een rijke, betekenisvolle voorstelling doe in wezen gaat over de verhouding van de vrouw tot het patriarchaat.

Foto’s: Daniela Petrovic