Dat is de meerwaarde van het Holland Festival – dat je op drie achtereenvolgende dagen The Master and Margarita, The life and death of Marina Abramovic en de Musil marathon kunt zien. De eerste was een overrompelende voorstelling waarin met alle oude en nieuwe theatermiddelen drie verhalen dooreen werden geweven, de tweede was zo hyperesthetisch dat je er kortademig van werd en de derde deed een dusdanig groot beroep op je concentratievermogen dat je er na negen uur doodvermoeid uit kwam.

De Musil marathon, naar het vuistdikke boek De man zonder eigenschappen van Robert Musil, werd tijdens dit festival afgerond met de première van het derde deel, De misdaad, een nieuwe tekst van de Vlaamse auteur Yves Petry. Petry zet hierin het personage Moosbrugger, de geheimzinnige en onzichtbare moordenaar uit de eerste twee delen tegenover Musil zelf, die door besmetting met syfilis de dood van zijn jeugdliefde Herma op zijn geweten heeft.

Na het theatrale eerste deel met een groot aantal voortreffelijke acteurs, het intieme tweede deel dat draait om de onmogelijke liefde van een broer en zus, wordt De misdaad, waarin het wezen van goed en kwaad en het verlangen naar een verlosser nog pregnanter aan bod komen, gespeeld als een dubbeldialoog. Johan Leysen speelt zowel Musil als Moosbrugger, maar dankzij regisseur Guy Cassiers zien zijn personages er totaal verschillend uit: voor Moosbrugger zijn zowel Leysens gezicht als zijn stem elektronisch vervormd. Liesa van der Aa speelt zowel het hoertje dat door Moosbrugger is vermoord als Herma, die aanvankelijk door Musil de schuld van zijn ziekte in haar schoenen kreeg geschoven. Van der Aa mocht in dit deel ook haar andere kunst vertonen, vioolspelen, en construeerde op een klein eiland vol elektronica een aantal imponerende geluidsgolven. Doordat slechts twee spelers zich in dit derde deel over de grote lappen tekst ontfermden, werd De misdaad laat op de avond zware kost.

Met niet minder tekst maar door het grotere aantal spelers waarover hij was verdeeld, bleek het eerste deel van dit drieluik, De parallelactie, directer aan te spreken. Ook al omdat de tekst over de crisis aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog zo naadloos op de huidige aansloot dat je er met verbijstering en een groeiende onrust naar zat te kijken en te luisteren. Neem bijvoorbeeld de opmerking van de sluwe Duitse zakenman Paul Arnheim (een voortreffelijke Johan Van Assche) die zijn Oostenrijks-Hongaarse (lees: Europese) opponenten op zeker moment toevoegt: ‘Het bedrijfsleven komt hoe dan ook aan de macht, en dan is de belangrijkste vraag hoe het daarmee zal omgaan.’

En natuurlijk gaan de stukken die je zo kort achter elkaar ziet ook met elkaar in gesprek. In de Musil marathon wordt door de zittende macht het opkomende socialisme gevreesd, dat moet worden bestreden met een ‘Patriottische Actie ter bescherming van bezit en beschaving’. The Master and Margarita is een magisch-realistische fantasie over de duivel die afrekent met het socialisme van Stalin. Beide voorstellingen grijpen ook terug op de Jezus-figuur om goed tegenover het kwaad te kunnen zetten.

In The life and death of Marina Abramiovic zien we in verschillende uitbeeldingen ook een heilige drie-eenheid verbeeld: Marina als drie doden en als drie engelen. Of als de vrouwelijke Jezus aan het kruis waarbij zij ook de rollen van de flankerende moordenaars voor haar rekening neemt.

Ten slotte: Liesa van der Aa speelt binnenkort in het voorprogramma van Antony!

(foto: Musil marathon – Toneelhuis foto: Koen Broos)

Lees ook het interview met Guy Cassiers in TM mei 2012