In MOMENTUM zien we het gekonkel en gekronkel in de achterkamertjes van een politieke partij die een schandaal ten boven probeert te komen. Schrijfster Lot Vekemans vraagt zich met deze tekst af wat macht doet, wie macht heeft en mag hebben, en hoe mensen onder druk met elkaar omgaan.

Lot Vekemans schreef dit toneelstuk in 2018. MOMENTUM is sindsdien al een aantal keer opgevoerd in Duitsland. Deze productie markeert de Nederlandse première, met producent Korthals Stuurman Producties aan het roer. In deze regie van Maaike van Langen ligt de nadruk vooral op de verhoudingen tussen de vijf personages en hoe ze elkaar onder de plak houden.

We volgen het duo Miro en Ebba (Waldemar Torenstra en Astrid van Eck), de premier en zijn vrouw. Miro heeft onlangs een aantal missers gemaakt en moet nu besluiten hoe hij zijn hachje gaat redden, op aandringen van Ebba en zijn paniekerige raadgever Dieter (Vincent Croiset). Terwijl Miro worstelt met een groeiende depressie, kampt Ebba met manifestaties van haar miskraam en ongeboren kind (Maas Muhren). Beide spelen machtspelletjes met de mensen om hen heen, waaronder de gelegenheidsdichter Ekram (Marijn Claes), die eigenlijk geen idealen heeft en regelmatig de voetveeg is van de politici om hem heen.

Centraal blijft het concept van macht en onmacht. Vekemans liet zich inspireren door Lady Macbeth, wat goed terug te zien is in Ebba en hoe zij Miro, Dieter en Ekram continu probeert te beïnvloeden en steeds verder lijkt te ontsporen. De onmacht zit hem vooral in het idee van ‘momentum’ zelf: wanneer iets in gang is gezet, is makkelijker om te accelereren dan om te stoppen. De vertaalslag hiervan zien we terug in het decorontwerp van Ascon de Nijs, een web van stalen buizen en ballen die doen denken aan een ontlede newtonpendel.

Er zijn tig Netflix-series die gedijen bij de persoonlijke drama’s van fictieve politici, dus we zijn inmiddels allemaal niet onbekend met dit soort verhalen. Het probleem is wel dat Netflix en de zijnen zodanig veel vergelijkingsmateriaal bieden voor dit genre, dat in een oogopslag wel duidelijk is dat MOMENTUM niet in de buurt komt van een binge-waardige tv-serie. Het toneelstuk heeft moeite om boven een soapy melodrama-gehalte uit te komen. Medicijnmisbruik, miskramen, zelfmoordpogingen, seksuele intimidatie, paranoia en verraad, MOMENTUM heeft het allemaal, maar geen van deze thema’s wordt met verve of overtuiging uitgewerkt.

Welke misser Miro heeft begaan, wat voor politieke partij dit is, welk land, welke tijd, dat blijft allemaal bewust vaag. Het geeft het stuk een tijdloosheid, maar tegelijkertijd haalt het ook alle mogelijke scherpe randjes er van af. Een belangrijk plotpunt, waar meerdere dialogen in verzanden, is dat Dieter pleit dat ze Miro’s premierschap kunnen redden als hij Ebba een toespraak laat geven, in plaats van zelf te spreken. Omdat nergens wordt ingevuld wáár we het precies over hebben, blijven al deze gesprekken hangen in platitudes, lege filosofieën over idealen, en claims wie “het land kan redden”.

Alhoewel, eerlijk is eerlijk: op sommige punten is MOMENTUM niet vast te pinnen op één genre. Dat komt met name door het spel en de tekstbehandelingen van de spelers. Waar het melodrama over de top gaat, verandert het in een komedie. De acteurs spelen op de lach. Momenten die dramatisch en tragisch hadden kunnen zijn, worden hier bijna ironisch. Is het de bedoeling dat we meeleven met deze mensen, of mogen we lachen om hun grootheidswaanzin en zelfmedelijden? Is dit een tragedie of een komedie? Los van de ingezette humor in spel voltrekt het verhaal zich namelijk wel bloedserieus. Wat de intentie ook moge zijn, de incidentele lach zorgt in elk geval voor wat luchtigheid.

Het zijn dan ook de acteurs die het stuk redden, in zekere zin. Elk van hen heeft een uitstekende grip op wie zijn of haar personage is en hoe diegene spreekt, beweegt, en zich verhoudt tot de rest. Muhren zet het magisch-realistische ongeboren kind neer met een glunderende onschuld. Van Eck is met haar kaarsrechte rug en staccato snauwen heerlijk manipulatief, terwijl Croiset en Claes de nervositeit van hun karakters juist lekker uit laten waaieren in nerveuze tics en fladderende handen. Torenstra, tot slot, roept met Miro wonderlijk genoeg nog het meeste medeogen op: de machtigste en tegelijkertijd meest zelfmedelijdende man van het land is driftig, apathisch, onzeker, en bij uitstek menselijk.

Dan nog een laatste kanttekening. Macht en manipulatie zijn de thema’s, en onder dat mom telt MOMENTUM maar liefst vier scènes waarin iemand wordt aangerand. Machtsmisbruik in de vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag is niet onrealistisch, zoals we na ontelbare voorbeelden in de echte wereld hebben geleerd. Juist daarom voelt het smakeloos dat ook deze scènes bijna alle op de lach worden gespeeld. Had dat niet iets tactvoller gekund?

Al met al is MOMENTUM een mengelmoes van effecten. Er wordt niets getoond wat we niet al kennen, maar er is genoeg dat de aandacht goedschiks of kwaadschiks vasthoudt tot het eind.

 

Foto: Annemieke van der Togt