De nieuwe voorstelling van Nineties Productions is een bijzonder boeiend vat van tegenstrijdigheden: tussen onnadrukkelijkheid en spektakel, tussen idealisme en pragmatisme en tussen hyperintelligente dramaturgie en politieke naïviteit.

Een muziektheatrale ode aan, of all people, Angela Merkel? Waarom in hemelsnaam? Natuurlijk, haar ‘Wir schaffen das’-politiek was een staaltje politieke moed dat geen enkele andere Europese leider haar heeft nagedaan, maar haar sociaal-economische beleid is toch moeilijk heldhaftig te noemen (om nog maar te zwijgen over haar jarenlange verzet tegen het homohuwelijk, of haar aandeel in de technocratische onderwerping van Griekenland). Haar politieke identiteit is radicaal centristisch, gericht op het in stand houden van de status quo. Waarom verdient dat een standbeeld van theatermakers die zichzelf ‘links’ noemen?

De kracht van Merkel zit hem in het feit dat het deze politieke naïviteit tot onderwerp en daarmee tot kracht maakt. De voorstelling begint (na een onvervalste titelsequentie)­ met een video-mockumentary over de totstandkoming van een opera over de Duitse bondskanselier, waarin de spelers hun eigen motivaties en gedachten over het project met ons delen. De uiteenlopende manier waarop ze over Merkel spreken legt niet zozeer de nadruk op wie zij is, maar op de manier waarop we onze eigen idealen en stokpaardjes op politici projecteren.

Als de opera daarna daadwerkelijk aanvangt ontstaat er een prettige spanning met het naturalistische begin. In de achtenveertig uur voor Merkel (Benjamin Moen) haar ‘Wir schaffen das’- speech brengt, wordt ze in een nachtmerrie bezocht door onder andere haar politieke vader Helmut Kohl en door een belichaming van een kwetsbaar Europa (beide gespeeld door Yannick Noomen), alsmede door Vladimir Putin (een heerlijke macho-rol van Annelinde Bruijs), met wie de politica een heuse romance beleeft. De uitbundige vorm vormt een scherp contrast met de onnadrukkelijkheid waar Merkel om bekend staat, een contrast dat sterk wordt uitgebuit als ze plotseling wakker schiet, de slaap uit haar ogen wrijft en doodgemoedereerd, zo gewoontjes dat het bijna lullig wordt, de belangrijkste toespraak uit haar politieke carrière geeft. Gewoon het juiste doen in een wereld die wordt gedomineerd door radicalisering en het grote gebaar, dáár wil Nineties Productions een lans voor breken.

In hun theatrale poging daartoe vervallen de spelers echter zelf in spektakeldrift: ze willen Merkel de heldin maken van een Wagneriaans epos. Het is een positie die Merkel zelf uiteindelijk verwerpt: ‘nee, nee, nee’ zegt ze, terwijl ze het podium afloopt. Het leidt tot de mooiste scène van het stuk, die zich wederom door middel van live cinema voltrekt: een confrontatie tussen Merkel, de schmierende Putin, het jeremiërende Europa en het onrustige volk (Sannah Aukes). Allemaal willen ze dat Merkel de mantel van grote leider opneemt, maar zij past ervoor.

De wanhopige manier waarop de spelers Merkel in een mal proberen te persen waarin ze niet past biedt zo een gelaagd portret van de politieke verwarring van een jonge linkse generatie. Vanwege het gebrek aan visionaire politici op links zoeken ze hun heil in de vertegenwoordiger van een failliet, neoliberaal centrisme, omdat zij ten minste op een bepalend moment een vuist maakte tegen de alomtegenwoordige xenofobie.

In het sterke ambiguë einde, nadat Merkel zelf de zaal verlaten heeft, kruipt Moen alsnog op de sokkel, nog altijd in haar kostuum. Maar is daarmee de eindconclusie dat we zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor politieke verandering? Of dat we in onze vertwijfeling nog liever een lege huls op de troon hijsen dan dat we het zonder helden moeten stellen? Net zoals in andere voorstellingen van Nineties Productions is het juist de meerduidigheid van de boodschap die Merkel tot zo’n spannende ervaring maakt.

Foto: Julian Maiwald