In de tweede helft van deze eeuw wordt om onverklaarbare redenen een hele generatie kinderen geteisterd door pijn, chronische vermoeidheid en fysieke vervormingen. Bij toeval ontdekken Tom en zijn nicht Charlie de oorzaak: hun symptomen worden veroorzaakt door de natuur – planten, bomen, struiken. Dat is het uitgangspunt van It went dark, een immersieve locatievoorstelling in de straten rondom station Sloterdijk in Amsterdam. Het verhaal vangt twaalf jaar na hun ontdekking aan. Beiden zijn een andere weg ingeslagen en zoeken elkaar nu – voor het eerst en voor het laatst – weer op.

Tom ontwierp een moderne stad waarbij de natuur hermetisch is buitengesloten en de mens dus vrij van pijn (maar in een betonnen wereld) kan leven. Charlie bleef achter in de natuurlijke omgeving en geeft die natuur juist de ruimte die de mens altijd innam. Ze hebben elkaar twaalf jaar niet gezien als de voorstelling begint; het is zevenentwintig uur voordat de natuurvrije stad permanent haar deuren sluit. Tom waagt zich nog een laatste keer buiten de veilige stadsmuren, in ‘de zone’, voor een ontmoeting met Charlie.

It went dark, een concept en regie van Puck van Dijk, bestaat uit twee delen: de voorstelling begint als audiowandeling op straat, waarin Charlie (stem: Jip Warmerdam) je leidt langs herinneringen aan hun jeugd. Als toeschouwer ben je het personage Tom (stem: Kharim Amier), vanaf het moment dat hij zich buiten de stad begeeft en contact zoekt met zijn nichtje. Over de koptelefoon hoor je haar praten, ze wijst je de weg, haalt herinneringen op aan hun gedeelde jeugd en vertelt hoe het haar sindsdien is vergaan.

Schrijver Lisa Weeda gebruikt deze audiowandeling – die meteen het grootste deel van de voorstelling inneemt – vooral voor alle expositie die ze over deze dystopische context kwijt moet. Resultaat is een wat taaie, ondramatische openingssequentie waarin de personages door de berg aan informatie nauwelijks tot leven worden gewekt. Hun onderlinge verhouding kunnen de toeschouwer helpen om zich met hen te identificeren, om zodoende hun perspectieven op de thematiek te onderzoeken, maar de personages blijven contouren. Hun emotionele drijfveren verzuipen in rationele beslissingen – wat de personages weinig sympathiek maakt. Waarom heeft Tom haar destijds zo makkelijk achtergelaten? Waarom hebben ze elkaar in de tussentijd niet opgezocht? Wat willen ze nu eigenlijk van elkaar?

Uiteindelijk beland je in een lege loods voor de meer performatieve ontknoping van het verhaal, waar we Charlie daadwerkelijk ontmoeten – gespeeld door Marie Körbl. Daar gaat de dramaturgie van deze theaterervaring echt zwalken. Waren we tijdens het wandelen nog min of meer op onszelf teruggeworpen, en zodoende in staat ons enigszins met het personage Tom te vereenzelvigen, nu zien we een twintigtal personages om Körbl heen. Het daarvoor zo mondige personage, dat suggereerde ernaar uit te kijken Tom weer te zien, reageert aanvankelijk nauwelijks op onze aanwezigheid (niet om dramatische, maar om praktische redenen: het is wachten tot alle deelnemers de loods bereikt hebben).

Vervolgens geeft ze geen tekst en uitleg, maar volgt er een choreografie van vrij obligaat bewegingsmateriaal, om in een expliciete epiloog haar inzichten nog even te duiden. Als een abrupte afkondiging je dan volledig uit de theaterwerkelijkheid sleurt (‘dit was It went dark’ en ‘denkt u aan de anderhalve meter afstand’) loop je vervolgens alsnog door een aantal ruimtes die refereren aan het verhaal.

It went dark werpt een potentieel urgente vraag op: tot welke prijs is de mens bereid zichzelf te redden van zijn omgeving (en andersom: de omgeving te redden van de mens)? Helaas formuleert de voorstelling vervolgens geen spannende, ontwrichtende of tegenstrijdige inzichten om die vraag als toeschouwer te onderzoeken. We komen niets te weten over de dilemma’s en twijfels waar de personages de afgelopen twaalf jaar naar aanleiding van hun keuze mee te kampen kregen. In plaats van zichzelf en de ander te bevragen en dus verdieping in de thematiek aan te brengen, verzuipt de voorstelling in uitleggerige context en afleidende vormkeuzes.

Het toch al taaie drama wordt bovendien extra tegengewerkt door de GPS-gestuurde opbouw in het eerste deel: een blokje informatie komt pas als je op een bepaalde locatie bent beland, waardoor de spanningsboog voortdurend onderbroken wordt omdat je nog niet op het punt bent waar het verhaal verder gaat. It went dark suggereert een hoge mate van betrokkenheid en interactie bij het deelnemende publiek, maar is per saldo een passieve ervaring.

Foto: Bas de Brouwer