In een lichtzuil links van het toneel zien we een projectie van een blok ijs, ter rechterzijde staat eenzelfde blok, maar dan gitzwart. In de loop van de avond zullen beide tergend traag en haast onzichtbaar smelten, waarbij het zwarte gevaarte uitstroomt als stroperige lava. Een omineuze maar subtiele herinnering aan het bloed dat Mary Stuart vergoot bij haar onthoofding. Het is tekenend voor de zorgvuldigheid waarmee de productie In My End is My Beginning is samengesteld. Jammer alleen dat een programmaboek ontbrak, zodat we moesten gissen naar de namen van de uitgevoerde componisten.

Het theatrale concert is geïnspireerd door het leven van de Schotse koningin Mary Stewart (1552-1587) die door haar rivale Elizabeth I gevangen werd gezet en geëxecuteerd. De zangeres Lore Binon, de luitiste Sofie Vanden Eynde, de pianist Anthony Romaniuk en de componist Robert Zuidam maakten een fraaie compilatie van muziekstukken. – Niet alleen uit Mary’s eigen tijd, maar ook van latere composities óver haar, en andere relevante werken.

Dit alles wordt gelardeerd met door Zuidam vers op muziek gezette sonnetten van Joseph Brodsky. Hij tekende ook voor de zeer subtiele elektronische tussenspelen die het geheel aaneensmeden. De voorstelling opent in het pikkedonker, vanaf een band klinkt doedelzakmuziek. Plots baadt het toneel in rood licht en horen we een snoeiharde klap vol vervormde elektronica. – De bijl waarmee Mary werd onthoofd, begrijpen we ruim een uur later als de voorstelling besluit met dezelfde scène. Het einde is letterlijk het begin, zoals de titel aangeeft.

Met minimale middelen bereiken de makers maximale zeggingskracht. Een uitgekiende belichting plaatst de afzonderlijke musici nu eens in de schaduw, dan weer volop in het licht. De sopraan Lore Binon beweegt zich als enige over het podium. Ze posteert zich recht voor het publiek, midden tussen haar medemusici, of geheel aan het achterfront. Eén enkele keer zet ze zich naast Romaniuk op diens pianokruk. De opperste concentratie van de uitvoerders is voorbeeldig; ook als zij niet zelf aan het woord zijn houden zij moeiteloos de spanning vast.

Of het nou gezongen of instrumentale stukken betreft, alle muziek vloeit naadloos in elkaar over. Met een paar simpele van luit of piano overgepakte noten laat Zuidam een 17e-eeuws madrigaal kunstig overgaan in een lied uit de Romantiek of een van zijn eigen composities.  Dat hij veel ervaring heeft met het samenbrengen van oude en nieuwe muziek blijkt uit zijn lyrische zanglijnen die als vanzelfsprekend doorsneden worden met meer discontinue fraseringen en half gesproken teksten. Af en toe horen we echo’s uit zijn succesvolle McGonagall Lieder. Toepasselijk, gezien de Schotse context.

Zo ontstaat een volstrekt organisch geheel van moderne, romantische en renaissancemuziek, uitmuntend uitgevoerd. Vanden Eynde is een vaardig tokkelaar en ontlokt intieme klanken aan zowel de luit als de verwante theorbe, Romaniuk heeft een bewonderenswaardig licht toucher. Hij lijkt de toetsen van zijn Bechtstein fortepiano soms meer te strelen dan aan te slaan. Maar de echte ster van de avond is Lore Binon. In welke stijl en in welk register zij ook zingt, haar stem is altijd zuiver, vol en expressief. Haar fraseringen zijn verzorgd en dynamisch zeer gevarieerd, waarbij zij zelfs in pianissimo hoogten goed verstaanbaar blijft.

Na een ietwat Bach-achtige solo van de pianist horen we een half gefluisterde, half gesproken tekst van band, ingebed in onheilspellend suizende elektronica: ‘They could have done the job without an axe!’ Een kippenvelmoment. Dat wordt versterkt wanneer Binon hierna opkomt zonder haar luxe kanten mantel, in eenvoudige zwarte broek en dito top.

Onbegeleid zingt zij met rauwe stem het bittere Ein schwarzer Stein, ein weisser Stein dat bekend werd door Zarah Leander. Net als je denkt dat het afgelopen is trekt ze een notitieboekje uit haar achterzak en leest de brief voor die Mary Stuart schreef aan haar broer vlak voor haar executie. Na een korte, wanhopige flard uit Gebet van Robert Schumann kleurt het toneel pardoes weer rood. De doedelzakken spelen opnieuw hun lied, dan valt die angstaanjagende (elektronische) bijl.

Adembenemend.

Foto: Matthias Schellen