Performer Paula Chaves Bonilla legt een laatste hand aan haar pasgebouwde huis wanneer het publiek de zaal binnenstommelt. Nog één bout aandraaien en het is klaar, een geheel van stevig aan elkaar verbonden palen die samen een fluorescerend roze frame vormen. In het komende uur van haar performance House of Desaparecidxs zal het een plek voor rituelen blijken, een monument voor verdwenenen, voor andersdenkenden, voor uitgeslotenen.

Op de palen van dit huis staan namen te lezen. Namen van mensen die omkwamen, gemarteld werden, die verdwenen tijdens de decennialange complexe strijd in haar vaderland Colombia, waarbij guerrillabewegingen, drugsbendes, paramilitairen en ook het Colombiaanse leger betrokken waren. Of nog steeds zijn, want het is een conflict dat ondanks een wapenstilstand in 2016 nog steeds niet is beëindigd, maar dat hier soms ook een beetje vergeten lijkt.

Het is die strijd die kunstenaar en activist Chaves Bonilla nu even flink aan die vergetelheid ontrukt. Chaves Bonilla studeerde hedendaagse dans, choreografie, theater en circus in Bogota, New York, Berlijn en Amsterdam (choreografie, aan de Academie voor Theater en Dans). Sinds vorig jaar is ze verbonden aan Veem House for Performance, als Huis Artiest. Ze onderzoekt op een journalistieke manier maatschappelijke fenomenen – censuur en verzet, genderkwesties, kunst in neoliberaal-kapitalistische context – en werkt haar bevindingen om in theatrale performances. Na bedreigingen zag ze zich genoodzaakt haar eigen land te verlaten.

House of Desaparecidxs (Huis van Verdwenen Mensen) begint als een herdenkingsritueel; met kaarslichtjes in een cirkel die een voor een worden aangestoken met zorgvuldige bewegingen; lichtvoetig verplaatst Chaves Bonilla zich door de vertrekken van het huis, met respect naar slachtoffers van alle generaties. Maar schreeuwen doet ze ook. Later zal ze een kleurrijk masker verwisselen voor een bivakmuts om zich soepel naar de nok van het dak te begeven. Vrouwenstemmen klinken op: flarden van gesprekken van hen die actief waren als militant in het Colombia van de jaren zeventig; een onzekere, duistere tijd, waarin ook Chaves Bonilla’s moeder zich bewoog. Een tijd waarover liever wordt gezwegen vandaag de dag. Ze danst de benauwenis van zich af, woest.

Chaves Bonilla keerde voor House of Desaparecidxs terug naar Colombia, om onderzoek te doen, mensen te interviewen. Op die manier vormt haar performance ook de weerslag van een biografische reis van de kunstenaar op zoek naar verbinding met haar eigen geschiedenis, naast het universelere verhaal.

En zo ontrolt de voorstelling zich als een fraai vormgegeven, meerlagige performance; een betrokken, aansprekend eerbetoon aan individuen die zich durven uitspreken, en evenzogoed een ode aan hen die dat niet kunnen of konden – open en ontroerend.

Foto: Vincent van Woerkom