Vader staart roerloos door het raam naar buiten, terwijl zijn dochter Anne, gekleed in trainingspak en hoodie, doorratelt dat het zo niet langer kan. ‘Waar sta je nou naar te kijken?’, barst ze uit. Waarschijnlijk naar zijn vrouw in de moestuin. Zijn overleden vrouw. Een halve eeuw verliefd en onafscheidelijk en dan plotseling overleden. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten.

In een latere scène van Het Oog van de Storm van de Franse auteur, scenarioschrijver en regisseur Florian Zeller, verzucht Anne: ‘Alles loopt door elkaar in mijn hoofd.’ En dat is precies wat Zeller met zijn stuk ook bij het publiek probeert te bereiken. Kruip maar eens in het hoofd van een oude dementerende man of zijn zorgzame vrouw of ongeduldige dochters. Ervaar maar eens wat een chaos dat is, want iedereen heeft zijn eigen verhaal en zijn eigen perceptie. Tijd en personages lopen door elkaar heen. Het ene moment is moeder dood en het volgende moment maakt ze de lievelingslunch van haar man met paddenstoelen klaar of maakt ze haar dochter verwijten dat ze de rust in huis verstoort.

Anne is een weekend naar het ouderlijk huis gekomen om in opdracht van de uitgever van haar vader zijn schrijversnotities te ordenen in de hoop dat er nog een mooi werk van hem uitgegeven kan worden nu hij niet meer in staat is om nog iets nieuws te schrijven. En tegelijkertijd wil ze iets voor haar alleenstaande en totaal hulpeloze vader regelen, want ‘zo kan het niet langer’.

Anne schrikt van wat ze in de geschriften van haar vader aantreft. Dat ‘geheim’ is op zich niet zo spectaculair en is niet echt de literaire vondst van de eeuw van Zeller, maar zet de familieverhoudingen wel op scherp.

Het Oog van de Storm is nauw verbonden met De Vader van Zeller, dat vijf jaar geleden door Senf en Kik Productions in de Nederlandse theaters te zien was. Ook in die voorstelling zagen we een vader die zijn geestelijke vermogens aan het verliezen is en een dochter, die probeert enige orde aan te brengen. En net als in Het Oog van de Storm zagen we toen ook Hans Croiset als vader André en Johanna ter Steege als dochter Anne.

Dat stuk heeft Zeller twee jaar geleden omgezet tot de schitterende film The Father met een fenomenale Anthony Hopkins in de hoofdrol, die daarvoor een Oscar won. Zeller kreeg een Oscar in de categorie Beste scenario. In Nederland werd Hans Croiset voor zijn rol in De Vader beloond met de Louis d’Or, toch ook een soort van Oscar.  Net als nu in Het Oog van de Storm maakte hij zijn geestelijke verwarring akelig beklemmend duidelijk en deed hij nauwelijks onder voor Hopkins.

Iedereen die The Father heeft gezien zal zich ongetwijfeld de wanhoopskreet van de oude vader herinneren: ‘I won’t leave my flat’, een zin die ook de vader in Het Oog van de Storm uitroept, net als variaties op de vraag aan zichzelf: ‘Wie ben ik? Wie ben ik ook weer?’ Zeller is dus voor Het Oog van de Storm (Avant de s’envoler) uit 2016 flink aan het recyclen geslagen, maar daar is niets mis mee, omdat hij er dit keer een paar extra lagen overheen heeft gelegd. We komen nu meer te weten over de relatieproblemen van zijn twee dochters, die weliswaar behoorlijk van karakter verschillen, maar die allebei hun vader richting verzorgingstehuis willen duwen. De afspraak met de makelaar is al gemaakt. De vader weet op zo’n helder moment precies wat hem boven het hoofd hangt en roept: ‘Ik ben niet te bezichtigen.’ Zoals hij ook beseft dat het niet prettig is als zijn dochter in zijn opgeborgen aantekeningen zit te snuffelen.

Niet alleen Croiset levert een topprestatie in dit prachtige stuk, maar ook Johanna ter Steege en de tweede dochter Elise, gespeeld door Marguerite de Brauw, weten met hun spel het onrustige, explosieve en zorgelijke familiesfeertje in huis flink op te stoken. Anne Wil Blankers als de overleden echtgenote maakt haar reputatie ook weer helemaal waar. Zij is fel als ze de bedreigingen te lijf gaat en geruststellend warm als ze haar man, wiens hoofd nog vol van haar is, zelfs na haar dood nog kan beschermen: ‘Ik waak over je.’ De kernregels van het stuk van Zeller, dat perfect door Agaath Witteman is geregisseerd, waardoor elk woord en elk gebaar aankomt, blijven nog lang nasudderen:

In het oog van de storm
Is er altijd een vogel om ons gerust te stellen
Hij zingt en zingt
En vliegt dan plotseling weg.

Foto: Bram Willems