De mentale gezondheid van de jongere generaties staat steeds meer onder druk, zeggen de makers van Het gegeven paard. Keuzestress, burn-outs en depressie hebben vrijwel alle jongeren bij zichzelf of in hun directe omgeving meegemaakt. Misschien zou een collectieve time-out een middel zijn om hun mentale gezondheid een positief steuntje in de rug te geven.

In Het gegeven paard onderzoeken de dichters en spoken word-artiesten Zeinab El Bouni, Benzokarim en Daniëlle Zawadi de vraag of een periode van gedwongen rust en verminderde prikkels de mentale gezondheid van jongeren kunnen bevorderen. Uitgangspunt is dat het drietal door het Nationaal Zorginstituut is uitgekozen om in ’time-out’ te gaan: in een prikkelarme ruimte, zonder telefoon of internet, zijn ze tot elkaar veroordeeld om tot rust te komen. Pas wanneer ze daar zijn mogen ze de maatschappij weer in.

Het drietal heeft een fijn ontregelende podiumpresentatie. El Bounis heeft een spannende, nerveuze energie die elk moment kan omslaan in enthousiasme of een scherpe ontleding van de anderen. Zawadi is kalm, maar daadkrachtig op zoek naar hoe ze hier het snelste weer uit kunnen komen en laat zich niet zo snel van de kaart brengen door de aanvallen van de andere twee over haar jonge leeftijd of gebrek aan kennis over straattaal. De vrolijke, bijna kinderlijke houding waarmee Benzokarim zich door de time-out heen bluft vormt een mooi contrast met zijn meer assertieve tegenspelers.

Hoewel ze in een ruimte zitten die hen tot rust zou moeten brengen, levert dit bij het publiek het tegenovergestelde effect op. De stilte is oorverdovend en wanneer deze doorbroken wordt door gefluisterde mindfullnessteksten schiet het ongemak van deze schijnoplossing gelijk in je tenen. De makers weten in hun minimalistische en open vormgeving een indringende, beklemmende sfeer op te roepen, wat culmineert in de ijzingwekkend gespeelde paniekaanval die Benzokarim krijgt wanneer hij herinnerd wordt aan de periode dat zijn moeder in het ziekenhuis ligt. Zelden heb ik een paniekaanval zo onverbloemd in zijn lelijkheid en lengte op het podium gezien.

Omdat de drie makers verschillende achtergronden hebben, zowel sociaal als cultureel, en zich niet van de anderen kunnen afsluiten, is de associatie met het toneelstuk Huis Clos van Sartre snel gemaakt. Maar waar Sartre concludeert dat de hel de anderen zijn, wordt in Het gegeven paard langzaam duidelijk dat de hel de maatschappij is.

Aanvankelijk wordt er lacherig gedaan over de problemen waar het trio buiten deze klinische cel mee kampt. El Bouni is voortdurend bezig met het organiseren van bruiloften voor Bruidzilla’s, Zawadi werkt zich uit de naad voor haar studie om vervolgens geen baan te kunnen vinden en Benzokarim lijkt zich vooral druk te maken om zijn imago en hoe snel zijn scooter gaat. Toch worden ze stuk voor stuk gebroken door de time-out en in pijnlijke maar ontroerende spoken word brengen ze eindelijk aan het licht wat hen echt dwars zit.

In deze sterke monologen komt naar voren dat wat eerst persoonlijke problemen lijken te zijn, een systemisch fundament heeft. Van een Marokkaanse familie wordt verwacht dat je altijd voor iedereen klaarstaat, altijd bereid bent om die druk op je schouders te dragen. Als man praat je niet over je gevoelens, zelfs niet wanneer de dood van je moeder je een trauma oplevert. En in Nederland pas je je maar aan aan de dominante, witte cultuur, zelfs als je diep van binnen voelt dat de gelijkwaardigheid die je hiermee hoopt te bereiken niet de realiteit van de huidige samenleving is.

Door dit te presenteren als symptoom van meer fundamentele problemen binnen de Nederlandse maatschappij, houden de performers een krachtig pleidooi tegen de opvatting dat mentale gezondheidsproblemen bij jongeren een individueel probleem zijn en het dus ook aan het individu is om dit op te lossen.

Foto: Lowiegraphy