Tien caissières, supermarktgeluiden en piano. Dat zijn de onwaarschijnlijke ingrediënten van Have a Good Day! van het Letse Operomanija. Een nog geen uur durende minimalistische opera zonder dialoog met als enige handeling het scannen van denkbeeldige boodschappen. De caissières blijven gedurende de hele voorstelling op hun stoel zitten.

Wanneer het publiek langs twee indrukwekkende beveiligingsmedewerkers de zaal betreedt – ongeplaceerd uiteraard; in een supermarkt heb je als bezoeker ook geen vaste plaats – zitten de caissières al op hun plaats. Elk van hen heeft een eigen verhoging en exact dezelfde kleding. Als robots scannen ze een vel met barcodes. Het licht van de tl-balken boven hun hoofden en in de zaal is kil en onpersoonlijk.

Namen hebben de kassamedewerkers niet, in het programmaboekje worden ze als stereotypen omschreven: ‘een extatische optimist’, ‘een onhandig nieuw meisje’, ‘een ietwat ruwe bimbo’, ‘lid van een nationale minderheid’. Er klinkt een lieflijk slaapliedje voor de producten in de winkel, voor de aan insomnia leidende yoghurt, voor radijsjes die dreigen te verstikken (‘die kleintjes kunnen zichzelf niet beschermen’) en voor de altijd maar ruziënde bier en wijn die er prak op gaan nooit te worden afgeprijsd.

Dan breekt een nieuwe dag aan – ‘Goedemorgen! Dank u wel. Nog een fijne dag! Zegeltjes erbij?’ – en monotoon zingen de caissières boodschappenlijstjes, terwijl ze worstelen met een volle blaas. In korte scènes maken we vervolgens kennis met de individuen achter de gemaakte glimlach en holle frases: een alleenstaande moeder, een oudere vrouw die geforceerd de goede moed erin probeert te houden, een afgestudeerd kunsthistorica die betreurt dat haar bul niets heeft opgeleverd. Stuk voor stuk kijken ze uit naar het eind van de maand, wanneer het geestdodende werk ‘in geld verandert’. Traditionele Letse melodieën worden daarbij gecombineerd met sterk aan Glass refererende ritmische patronen en herhalingen.

Het einde komt onverwacht. Het publiek kent de theaterconventies, maar de opera eindigt hier zoals hij begon: met supermarktgeluiden en caissières die als robots barcodes scannen. Pas na een minuut komt het applaus, eerst aarzelend, maar dan vol enthousiasme. Terecht, want Have a Good Day! is tragisch en komisch tegelijkertijd, vervreemdend en herkenbaar. De opera is nergens expliciet, laat staan verongelijkt tegen onze consumptiemaatschappij, maar toont heel slim hoe nagenoeg iedereen verstrikt raakt in routine en sleur, hoe we allemaal een toneelstukje spelen om de wanhoop te maskeren – waarbij het niet uitmaakt of we dat doen om simpelweg te kunnen overleven of om die te dure hypotheek te kunnen aflossen.

Foto: Simonas Svitra