Het leven als alleenstaande boerin is zó ingewikkeld voor de Twentse Hanna, dat er ze ‘krullen’ van in haar hoofd krijgt. Johanna ter Steege in de hoofdrol van de grootse muziektheatervoorstelling Hanna van Hendrik spreekt de zin in prachtig Twents dialect uit, en het beeld van die ‘krullen’ is ook al zo sterk. Het is maar een enkel detail uit een voorstelling die als ’theaterspektakel’ is geafficheerd, je zou het ook regiospektakel kunnen noemen.

Hangar 11 op Vliegveld Twenthe bij Enschede biedt plaats aan 1000 bezoekers per avond. Meesterontwerper Guus van Geffen ontwierp voor de drie delen telkens een andere locatie op en rondom de hangar. Zijn decors zijn van een ongekend realisme: een Saksische boerderij domineert het decor, in het eerste bedrijf eerst het exterieur, dan gaan we naar binnen, naar de woonkamer. Aan het slot kijken we met de eenzame Hanna mee over de leegte van de startbaan. Sterren aan de hemel, de maan; die krijgen we erbij.

Hanna van Hendrik is de gedroomde voorstelling van Ter Steege die opgroeide op een boerderij in Twente. Samen met scriptschrijver Bouke Oldenhof en regisseur Liesbeth Colthof maakt ze van Hanna van Hendrik een belangwekkende voorstelling over het lot van boeren. Vroeger was alles beter, beklemtoont Ter Steege bij herhaling over het boerenbestaan en haar licht demente vader herhaalt het. Maar de tijden veranderen razendsnel, zeker met de grootscheepse ruilverkaveling uit de begin van de jaren zeventig, de schaalvergroting van het boerenbedrijf en de daarmee samenhangende gedwongen investeringen. Oldenhof schreef een ingenieus script waarin moeiteloos heen en weer wordt gesprongen van het verre verleden tot zelfs in de toekomst.

Huub Stapel speelt een sobere, innemende en mooi-aarzelende Hendrik, een jongen uit Limburg die verliefd wordt op Hanna. Hij vindt vroegtijdig de dood in het hok van de stier, een plek waar je als boer nooit mag komen. Maar Hendrik doet het toch. Als de voorstelling begint, is hij al overleden en staat Hanna er alleen voor. Op deze manier treedt hij op als een personage uit de dood herrezen. Dat lijkt een ingewikkeld kunstgreep maar Stapel maakt er een meesterwerk van.

Ook een voltreffer is Max Laros als hun zoon die geestelijk niet helemaal perfect is. Op aandoenlijke manier geeft Laros aan hem gestalte, met een bewegingspatroon en woordkeuze die daarbij passen. Marliz van Til speelt de opstandige puberdochter. De vertellende rol is weggelegd voor Naomi van der Linden als Soraya die ook de toekomstige, Surinaamse kleindochter wordt van Hanna. Magda Nij Bijvank en Laus Steenbeeke geven aan de buren van Hanna treffende geacteerde portretten. Jan Roerink als de oude boer leeft in zijn eigen schijnwereld, maar bewijst met zijn rol dat boeren een zaak is van generatie op generatie.

Echte motoren, echte koeien, veewagens en een Fiat 500 kleuren het decor. De vierkoppige band Her Majesty begeleidt de voorstelling met country en blues, sfeervol en fraai in evenwicht met de handeling. De kracht van Hanna van Hendrik schuilt in de indrukwekkende weergave van het gevecht dat Hanna moet leveren. Haar diepe gebondenheid aan de grond en haar koeien en haar koppige verzet tegen nieuwe ontwikkelingen die haar in haar bestaan bedreigen tekenen haar tragiek. Mooi symbool is daarbij het geweer van haar vader dat ze richt op elke haar onwelgevallige indringer die haar erf betreedt. Maar de nieuwe tijd is onafwendbaar.

Er schuilt veel leed in de voorstelling, maar op verrassende manier is het nooit te zwaar. De vertellende rol door Van der Linden speelt een belangrijke rol, maar ook de sprongen in de tijd. Het verhaal wordt telkens vanuit een ander perspectief in de tijd verteld, bijvoorbeeld als opeens de oergrootouders ten tonele verschijnen in een bijna spookachtige droomscène. Hoewel Ter Steege uit persoonlijke bronnen put voor haar rol en haar Hanna een tragisch personage is, heeft de voorstelling op wonderlijke wijze een lichte toon. Historisch is er veel interessants te beleven, zoals de boerenopstand van 1971 in Tubbergen tegen de ruilverkaveling. Dat lijkt een vergeten hoofdstuk uit de Nederlandse geschiedenis, maar de uitbeelding ervan door een grote groep acteurs met daarin ook een belangrijke rol voor Johanna ter Steege is knap en indringend.

Hanna van Hendrik is een van de talloze regiovoorstellingen die op dit moment een nieuwe trend vertegenwoordigen in het theater. Jumping Jack op de TT-racebaan van Assen is daarvan een voorbeeld. Hanna van Hendrik overstijgt het regionale belang en is ook voor bezoekers elders uit het land van betekenis, al is het alleen maar om ons ervan bewust te laten worden wat er gebeurt in ons boerenland.

Foto: Ben van Duin