In een visueel en auditief overweldigende trip, mengt regisseur Mateusz Staniak Heiner Mullers Hamletmachine met de destructieve liefdesgeschiedenis van punkrocklegendes Sid Vicious en Nancy Spungen én met het maken van een film over Hamlet en Ophelia.

Mateusz Staniak studeerde in 2020 af aan de regieopleiding van de Academie voor Theater en Dans in Amsterdam. Bij het Noord Nederlands Toneel maakte hij, voor online platform NITE Hotel, Odyssey. In 2021 regisseerde hij Wer hat meinen Vater umgebracht van Édouard Louis bij Schauspielhaus Bochum. Hamlet en Ophelia is zijn debuut als vaste maker bij Toneelschuur Producties, een samenwerking met Internationaal Theater Amsterdam in het kader van het gezamenlijk talentontwikkelingstraject.

De voorstelling begint en eindigt met een bloedbad. Op de achterwand toont een enorm videoscherm beelden van  het roemruchte Hotel Chelsea in New York, waar op 12 oktober 1978 Nancy Spungen dood wordt aangetroffen in de badkamer met een mes in haar buik. Actrice Laura De Geest zit op de grond voor het bad, haar witte hemd onder het bloed. Ze lijkt het mes in haar buik nog wat dieper door te drukken. Op het scherm verschijnt gortdroge informatie over haar gruwelijke dood, waarvoor haar geliefde verantwoordelijk wordt gehouden, al heeft hij geen enkele herinnering aan de nacht ervoor. Nog voor het proces sterft hij aan een overdosis heroïne.

Dood, waanzin en (zelf)destructiviteit zijn de thema’s van deze duistere trip waarin scènes uit het leven van Sid (Arne Luiting) en Nancy en korte, historische videofragmenten worden afgewisseld met pogingen om een experimentele film te draaien, waarin Sid en Nancy de rol van respectievelijk Hamlet en Ophelia spelen. Pepijn Korfage is de regisseur van die film, Robin Zaza Launspach probeert Sid en Nancy zover te krijgen dat ze hun rol spelen. Vergeefs meestal want het tweetal is ver van de wereld in een constante roes van ‘brown sugar’ en alcohol.

Al de eerste ontmoeting tussen Sid en Nancy staat bol van symboliek: hij loopt naar haar toe, een pistool op zijn slaap gericht. Als ze dichtbij hem staat, pakt ze het af, heel rustig. Het is het begin van een onstuimige affaire vol seks, drugs en punkmuziek. Vicious laat zijn Sex Pistols achter en begint een solocarrière.

‘Ik ben Ophelia en ik ga dood’, zo introduceert Nancy kort het personage dat ze in de film moet gaan spelen. Ze maakt er een schrijnend carnavalsnummer van ‘Ik ga dood, ik ga dood, ik ga dooohood’. Wat verbindt Hamlet en Ophelia met respectievelijk Sid en Nancy? Hamlet speelt dat hij waanzinnig is geworden om zijn vader te wreken en de realiteit te ontmaskeren; Sid wordt waanzinnig door de realiteit te ontvluchten; Nancy en Ophelia zijn iconen dankzij de rol waarin meer vrouwen in de geschiedenis zijn beland: tot waanzin gedreven door de liefde en jong sterven.

Het zijn interessante parallellen die door het gebruik van Müllers Hamletmachine uit het realisme worden getrokken. De gefragmenteerde, postmoderne tekst uit 1977 is zwaar van betekenis. De beide personages komen in opstand tegen hun rol: Hamlet wil geen man meer zijn, maar een machine, een schrijfmachine, en Ophelia, voortdurend bezig zelfmoord te plegen, weigert nog langer deel te nemen aan een op reproductie gerichte wereld en pleit voor het dichtnaaien van haar schaamlippen. ‘Leve de haat, de verachting, de opstand, de dood.’

Het schuurt en knarst af en toe in de overgang van het lege, verveelde bestaan van Sid en Nancy die amper nog in staat zijn tot communicatie, naar de van zware betekenis doordrenkte taal van Müller. Door de sterke visuele (ontwerp: Zaza Dupont) en auditieve taal (muziek en geluidsontwerp van George Dhauw) lijkt de grens tussen realiteit, film en trip steeds meer te vervagen. De videocamera toont van bovenaf, als van een genadeloos observator, het beeld van de teloorgang. Zo zien we Sid eindeloos restjes bier uit lege flesjes overgieten, om uiteindelijk het halfgevulde flesje kapot te slaan en in de scherven te gaan liggen.

Gruwel, destructie en dood: wat is de fascinatie van destructieve liefdesparen als Sid en Nancy? Waarom groeien zij uit tot iconen? Staniak toont in zijn debuut een sterke hand van regisseren waarin niets aan het toeval wordt overgelaten. Sid en Nancy kunnen niet ontsnappen aan hun lot, evenmin als Hamlet en Ophelia, ook niet in Müllers spiegelpaleis. Alhoewel, aan het eind zien we Ophelia de poort openzetten: ‘Ik vernietig het slagveld dat mijn thuis was’, zegt ze en stapt over het dode lichaam van Sid heen.

Foto: Sanne Peper