Glimlachend kijkt ze in de camera, een blik die berusting en tevredenheid uitstraalt. Johanna: geboren in 1936, overleden in 2021 – een paar maanden geleden. Sterven is eenzaam werk, stelde ze vast, en dat moet anders. Afgelopen zomer pleegde ze euthanasie. Op het grote scherm dat boven het podium hangt, zien we haar tijdens de voorstelling sterven.

Dat is tegelijkertijd een ontroerend en een banaal moment, en vooral vervreemdend omdat het zo intiem is: sterven. Zo’n groot projectiescherm in een driekwartgevulde Rabozaal in ITA sorteert afstand, maar ook lucht. Haar dood is niet zwaar, gek genoeg, het is iets dat moest gebeuren. Ze wilde het graag – net zoals ze graag wilde dat het in beeld werd gebracht in deze voorstelling.

Na Familie (2020), is dit het tweede deel in Milo Raus theatertrilogie over ‘het private leven’. Meer dan letterlijk over euthanasie, gaat Grief & Beauty over rouw, over afscheid in al zijn verschijningsvormen. Een doodgereden kat, een stukgelopen relatie, het verlaten van je geboortegrond, het loslaten van je rol als zoon om steeds meer die van verzorger in te lijven, kanker die zich in je eigen lichaam nestelt, de dood om je heen.

Op de toneelvloer staat een realistisch interieur in dwarsdoorsnede: keuken, slaapkamer, badkamer. Op het zijtoneel zorgt celliste Clémence Clarysse voor een prachtig geluidsdecor. Zoals gebruikelijk in het oeuvre van Rau vertellen de vier spelers (Arne De Tremerie, Anne Deylgat, Princess Isatu Hassan Bangura en Staf Smans) openhartig over het maakproces van de voorstelling, hoe ze een maand voor haar euthanasie Johanna ontmoetten – ‘ze zag er stralend uit’ – en reflecteren ze vanuit hun eigen ervaringen op de thema’s die sterven met zich meebrengt. Soms worden ze in close-up geprojecteerd op het grote scherm, om elke kleine mimiek over het voetlicht te brengen. Ondertussen voeren ze dagelijkse handelingen in het huis uit, de een verzorgt de ander, er wordt pianogespeeld: rouwen is gewoon een alledaagse bezigheid, die de banaliteit van alle gebruikelijke beslommeringen en routines in principe goed verdraagt.

Grief & Beauty is een liefdevolle ode aan het leven en levenslustigheid. Rau blijft weg van politieke stellingname en zwaarmoedigheid, zonder dood of rouw te simplificieren of te romantiseren. Het warmhartige is tegelijk een kracht als de zwakte van deze voorstelling: alsof de diep verscheurde, allesomvattende pijn die óók inherent kan zijn aan afscheid en rouw, bijna niet mag bestaan.

Uiteindelijk nemen we afscheid van alle banaliteiten die als voorwaarden gelden voor het leven – een huis, alle spullen die we door de jaren heen verzamelen, de mensen om ons heen – en eindigen we in een prachtig zwart gat, een diepe tunnel waar in de verte licht reikt. ‘Er is niets vervelends aan’, zei Johanna op het eind van haar leven, en ze herhaalde: ‘Er is niets-’

Ingedikte stilte. Er is niets, inderdaad. Dan: aanzwellend omgevingsgeluid, verkeer, het leven gaat door. Niets vervelends aan.

Foto: Michiel Devijver