Vrijwel gelijktijdig reizen twee toneelstukken voor de grote zaal van bekroonde schrijvers en met een gelauwerde cast door Nederland: We zijn hier voor Robbie van Mario Goos en Genoeg nu over jou! van Magne van den Berg. In beide stukken is het decor realistisch, de handeling statisch en komt een gezin bij elkaar om een dode te herdenken, in beide speelt een familiegeheim een grote rol. De dode heeft in beide stukken bovendien nagenoeg dezelfde naam. Maar waar Goos een voorspelbaar drama schreef waarin oud geld een grote rol speelt, heeft Van den Berg een kleinere maar uiteindelijk tragischer komedie geschreven waarin moeder en dochter een verbeten strijd voeren.

Inzet van deze strijd is de een jaar eerder overleden Roberto, door de moeder Bobbie genoemd. De moeder zag hem als haar eigen zoon, is lamgeslagen door het verdriet en is verbijsterd als haar dochter na een jaar al een nieuwe vriend heeft. Met enige moeite wil ze wel toegeven dat haar dochter misschien ook wel heeft gerouwd, maar dat is niets bij hetgeen haar is overkomen.

Haar man houdt zich waar mogelijk afzijdig van de bijtende verwijten over en weer. Hij trekt zich terug in de keuken of met de puzzel in de krant op het toilet. Hij wil de lieve vrede bewaren, geeft zowel vrouw als dochter gelijk en schenkt vooral het glas van zijn vrouw bij om daarna te verdwijnen in de kas waar hij sinds zijn dochter uit huis is orchideeën kweekt die alsmaar mooier worden.

Meer en meer wordt steeds duidelijker dat de moeder in haar verloren schoonzoon niet alleen de eigen gewenste zoon zag, maar ook een vervanger van haar man, die na de geboorte van zijn dochter alleen nog maar aandacht voor haar had. Al haar harteloze opmerkingen krijgen zo een breder perspectief. Dat die schoonzoon haar ook nog naakt wilde schilderen, haar wilde bekijken zoals haar eigen man al jaren niet meer deed, kleurt haar invulling van haar relatie met haar schoonzoon in hoge mate. Op haar beurt laat de dochter in niet mis te verstane woorden weten dat Roberto eigenlijk een hekel aan zijn schoonmoeder had, maar schrikt wel als ze het door hem geschilderde naaktportret ziet. En roept meteen haar vader.

De kracht van Van den Bergs tekst schuilt precies hierin: beide vrouwen zijn onbetrouwbare vertellers omdat zij vanuit hun eigen verdriet en afgunst naar de dode kijken en daardoor elkaar pijn willen doen. Die dode is er echter niet meer om met vragen over de waarheid geconfronteerd te worden. De vader keek en kijkt vooral weg. Het naaktportret blijkt een wanhopige roep om aandacht van hem, en spiegelt de foto van de dochter als kind en de uitvergrote foto van de dode echtgenoot, maar echt aandacht geeft hij niemand.

Het is een klein drama, dat naar een hoger plan getild wordt door allereerst Ingeborg Elzevier, die met deze rol haar zestigjarig jubileum op het toneel op indrukwekkende wijze gestalte geeft. Pesterig, harteloos, hulpbehoevend, kwetsbaar, maar ook grimmig, scherp en komisch uitvergroot speelt zij de moeder – maar nergens te. Daartegenover staat het meer naturel spel van Peter Tuinman en Annick Boer, die in de regie van Hanneke Braam meer dan eens haar moeder spiegelt. Juist door de combinatie van speelstijlen maken zij samen Genoeg nu over jou! voor elke familie herkenbaar.

Lees hier onze Kritiek van de theatertekst in het dossier DeClaus Theatertekstkritiek.

Foto: Ben van Duin