Vreemd ogen de lichamen zeker, zoals ze daar rustig liggen te slapen op veldbedjes, tijdens de performance Fremdkörper van het duo Boogaerdt/VanderSchoot. Witte mannen, dik ingepakt. Hun gesloten ogen zijn soms bedekt met schelpen, soms met een VR-bril. Naast hun ademende borstkast liggen briefjes, reisdocumenten, schoeisel, foto’s – souvenirs van vele voetstappen uit een archaïsche wereld.

Zou al die oude negatieve ballast niet ingeruild moeten worden voor iets nieuws, zo peinst een vrouwelijke voice-over. Wanneer haar stem uit de boxen klinkt, lichten lampjes op in een lichtbak. Maar wat die nieuwe droomwereld is waarnaar alles moet transformeren – een geestestoestand, een matriarchaat, een ego-loos bewustzijn? – dat blijft vaag tijdens deze curieuze slaapceremonie van Suzan Boogaerdt en Bianca van der Schoot, die vrijdag in première ging tijdens het Holland Festival.

Wel zorgt het HEM in Zaandam voor een fraaie inbedding van de gedetailleerde enscenering (Lotte Goos), die het midden houdt tussen een veldhospitaal en een meditatieve expeditie: Fremdkörper vindt plaats tussen de betonnen zuilen van een oude kogelfabriek aan het Noordzeekanaal; ook die transformeert, maar dan in een imposante culturele broedplaats.

Aan het hoofdeind van iedere slaper zit een waker, ingepakt in anti-septic pak. Met eenzelfde latex masker als kop. Deze hoeders dragen ruwe dromenvangers, van takjes en garens. Alsof ze hiermee associatieve beelden uit het onderbewustzijn van de slapers willen opvangen. Wij zitten ernaast.

Boogaerdt en Van der Schoot lieten zich inspireren door een oud-Grieks ritueel: de tempelsslaap. Wijsgeren en patiënten sliepen in een heiligdom in de hoop dat helende zienswijzen van de tempelgod zich via dromen zouden openbaarden. Nu is het die Engelstalige vrouwenstem die de slapers bevraagt over hun bewustzijnsstromen en hun opdraagt vooral het oude ego los te laten, spieren, lichaam, vlees en bloed incluis. Wie eerder werk van het performanceduo kent (zoals Hideous (on)women, ANTIBODIES, Headroom en Botanical Wasteland), herkent hun voorliefde voor latex maskers zonder emoties, onbestemde tussenruimtes, het feminiene lichaam als krachtige bron van creatie  en occulte kennis over herscheppen, de-automatisering en posthumane tijdperken.

Maar hoe verstild en secuur de meditatieve sfeer tijdens Fremdkörper ook is, het blijft lastig om als passieve toeschouwer vanaf je plastic stoeltje erin op te gaan en er zelf enerverende gedachten bij te creëren. Zelfs als je besluit ook op een veldbedje te gaan liggen. Af en toe stijgt een collectief geneurie op uit de slapers, alsof ze hun waakslaap op elkaar proberen af te stemmen (geluidsontwerp: Remco de Jong en Florentijn Boddendijk). Drie performers (Klara Alexova, Niels Kuiters en Dennis Tiecken) lopen met geurige rokertjes en synchroon gestemde stemvorken rond. Het liefst wil je als toeschouwer mee vibreren. Deel worden van de seance. Kijken of je iets opvangt van wat los moet trillen uit de instincten van de slapers of je eigen onderbewustzijn wakker roepen. Maar Fremdkörper blijft daarvoor te vreemd, te onbestemd, te passief en vooral te onpersoonlijk.