In de eerste scène geeft seriemoordenaar Jack Unterweger alles al weg: ‘Ik heb zolang ik leefde, nooit één enkel eerlijk of waar woord geschreven.’ Eerlijk, open, charmant bijna. Om meteen te vervolgen met waarvoor hij is gekomen: het verkopen van zijn nieuwste boek, Een helse komedie, 22 jaar na zijn dood geschreven. Een boek met bekentenissen, ‘omdat iedere roman een zekere hoeveelheid waarheid schijnt te moeten bevatten.’ Wat volgt is een anderhalf uur durende monoloog mét orkest en twee fenomenale sopranen waarin opera en toneel versmelten.

Schrijver en regisseur Michael Sturminger baseerde zijn toneeltekst (2007) op het levensverhaal van de in 1976 voor het eerst tot levenslang veroordeelde Unterweger. In de gevangenis ontpopt hij zich als een modelgevangene, begint met het schrijven van romans, toneelstukken en kinderboeken en wordt al snel het voorbeeld van rehabilitatie. In 1990 krijgt hij gratie en duikt niet alleen op als graag geziene gast in radio- en televisieprogramma’s, maar weet zelfs als journalist door te dringen tot de politie wanneer prostituees op gruwelijke wijze worden vermoord. Wanneer hij in 1994 opnieuw wordt opgepakt en veroordeeld voor negen moorden, pleegt hij zelfmoord in zijn cel. Doordat hij formeel nooit de kans heeft gehad in beroep te gaan tegen zijn veroordeling, dient hij volgens de Oostenrijkse wetgeving – ondanks het vonnis van de rechtbank – officieel als onschuldig worden beschouwd.

Sturminger speelt in zijn tekst voortdurend met waarheid en vertrouwen. Als wikipedia in de eerste twee zinnen over Unterweger al drie leugens deelt – leugens die nota bene door Unterweger zelf verzonnen zijn om zijn verhaal wat beter in de markt te leggen – wat is dan wel waar? Echte kunst?

Die ‘echte kunst’ wordt hier vertegenwoordigd door het Residentie Orkest en aria’s van Vivaldi, Mozart, Beethoven, Haydn en Von Weber. Aria’s vol woede, wanhoop en verlangen, waarbij de sopranen voor Unterweger meer en meer samenvallen met de rollen die vrouwen (moeder, geliefde, hoer) speelden in zijn leven.

Een helse komedie is echter meer dan een monoloog van een ogenschijnlijk aardige man die grappen maakt voordat hij van zijn gruweldaden vertelt en die daadwerkelijk toont. Het stuk laat vooral zien hoe iemand door het bespelen van media en publiek zover kan komen dat hij denkt overal mee weg te komen. Een actueel thema, kijk maar de lieflijke omarming van Holleeder in College Tour, het gezellige gesprek met Van Gogh-dief Okki in De Wereld Draait Door.

Wie echter een actualisatie van Sturmingers stuk verwacht, wordt teleurgesteld. Sterker: niet eerder volgde regisseur Theu Boermans zo nauwgezet, tot en met de aankleding en het gebruik van de sporadische rekwisieten, de oorspronkelijke regie. Het resulteert in een uitermate vakkundige productie, die ondanks het onderwerp vooral ontzettend braaf is.

Daar kan acteur Mark Rietman weinig aan doen. Integendeel: hij is zeer overtuigend als Jack Unterweger. Kalm, beheerst, grappig, vilein plagerig maar ook sarcastisch, bruut, intimiderend, doortrapt en zelfingenomen. En dat allemaal met een speelse achteloosheid gekoppeld aan een perfecte timing.

Ook het aangenaam fel spelende Residentie Orkest onder leiding van Pieter-Jelle de Boer en de vocale en acteerprestaties van Cora Burggraaf en publiekslieveling Lilian Farahani zijn reden genoeg om naar het theater te rennen. Maar na honderd minuten voelt Een helse komedie als de bekentenissen van Unterweger: leeg.

Foto: Joris Smit