Zo griezelig als ze ogen, zo magisch blijft ook hun aantrekkingskracht. Spooksteden vol overwoekerde ruïnes, verlaten pretparken en vervallen woontorens vormen niet alleen een geliefd landschap voor post-apocalyptische films, ze spreken ook tot de verbeelding van avontuurlijk ingestelde reizigers.

Zo kun je rondleidingen boeken in het noorden van Oekraïne door de voormalig radioactieve zone rond Tsjernobyl, met zijn vermaledijde kerncentrale en verlaten stad Pripjat. Dichter bij huis, in het Plein Theater in Amsterdam, kun je tot en met 24 april in je eentje een minuscule spookstad bezoeken: een interactieve stop-motion-installatie, gemaakt door het jonge kunstenaarsduo BetweenTwoHands, met de nogal complexe titel Ecognosis N52°21’40.4″ E4°54’50.4″.

Erin Tjin A Ton en Gosia Kaczmarek lieten zich inspireren door het boek The World Without Us (2007) van Alan Weisman. In deze klassieker schetst de Amerikaanse journalist een uitgestorven wereld zonder menselijke aanwezigheid, waarin een megafauna langzaam bezit neemt van de verkruimelende infrastructuur. De oprichters van BetweenTwoHands hebben dit jarenlange proces proberen terug te brengen tot een twintig minuten durende, handgemaakte installatie.

Bij binnenkomst stuit je in het donker op een maquette van een gehavend bergdorpje, bestaande uit een woonhuis, sloppenwijkje, vakwerkhuisje, flat, autowrak en stadsbus. Vier beamertjes projecteren video’s op de gebouwen en voertuigen. Heel even herinnert een waslijn nog aan restjes menselijke aanwezigheid, maar gaandeweg maakt ook die plaats voor de ongebreidelde terugkeer van de natuur. Spinnetjes, torretjes, heremietkreeftjes en kevertjes kruipen over muren en ramen. Motten zoemen voorbij. Oude planten als varens ploppen weer tevoorschijn uit hun beschutte plekjes, schimmelsporen vertakken zich welig en mos neemt in alle groentinten bezit van de kozijnen.

Het duurt even voordat je doorhebt, dat je met je aanwezigheid de terugkeer van de natuur in deze feeërieke stadsjungle kunt versnellen of vertragen. Goed verstopte sensoren vangen stemgeluid en lichaamsschaduwen op. Eigenlijk moet je de loop van twintig minuten minimaal twee keer ondergaan. Pas dan realiseer je je dat ieder afzonderlijk beeldje in het atelier met monnikenwerk is voorbereid, volgens de arbeidsintensieve techniek van stop-motion-animatie. Zo bestaan alle kevers uit glanzend geverfde schildjes van papier-maché en zijn de vertakkingen van de schimmeldraden tekening voor tekening ingekleurd.

Wat eigenlijk nog aan Ecognosis N52°21’40.4″ E4°54’50.4″ ontbreekt is the making of, waarin je kunt volgen hoe Tjin A Ton en Kaczmarek, met hulp van Martine Rademakers, een jaar lang werkten aan deze animatie vol microben, insecten en planten. Eerder liet BetweenTwoHands met het bekroonde Paperwork (2018) zien hoe ongelooflijk creatief het duo met papier en performance leven kon blazen in de wereld van schrijver Franz Kafka. Daar was de mensenhand goed zichtbaar. Bij het figuratieve Ecognosis N52°21’40.4″ E4°54’50.4″ zorgt dat natuurlijk voor een paradox: je wilt met mensenhanden laten zien hoe onze omgeving verandert wanneer die niet meer ingrijpen.

De installatie kan t/m 24 april met 1 of 2 personen tegelijk bezocht worden. 16, 17 en 18 april is er in het kader van de landelijk pilot toegangstesten een groter publiek welkom per tijdslot.

Foto: Moon Saris